انتشار «طرحی از یک زندگی» به ترکی

انتشار «طرحی از یک زندگی» به ترکی

کتابِ «طرحی از یک زندگی»، نوشته‌ی پوران شریعت‌رضوی به ترکی استانبولی منتشر شده است.

 این کتاب را انتشارات İhtar Yayıncılık با عنوانِ «همسرم، علی شریعتی» و با ترجمه‌ی Sinan Bircan چاپ کرده است.

 

پوران شریعت‌رضوی در این کتاب به ترسیم چهره‌ی دکتر علی شریعتی در زندگی شخصی‌اش از کودکی تا مرگش می‌پردازد و سعی کرده است که به پرسش‌ها و ابهاماتی که در مورد زندگی شخصی شریعتی وجود داشته پاسخ بگوید.

 

پیوند مرتبط:

وبسایتِ ناشر تُرکِ کتاب

درباره‌ی هجرت شریعتی (مرگ یا شهادت؟)

درباره‌ی هجرت شریعتی

در مورد هجرتِ شریعتی در سال پایانیِ عمرش (1356) به اروپا و مرگِ مشکوکش سؤال‌های فراوانی در جامعه وجود دارد. با ارجاع به چندین سند سعی کرده‌ایم تا حدی این ابهامات را برطرف کنیم.

 

پوران شریعت‌رضوی همسر علی شریعتی در کتاب «طرحی از یک زندگی» مقدمات سفر همسرش را اینچنین شرح می‌دهد:‌

«پرونده‌های علی در ساواک تحت عنوان علی شریعتی و یا علی شریعتی مزینانی طبقه‌بندی شده است. حتی مدارک تحصیلی علی در ایران و فرانسه احکام اداری‌اش در وزارت فرهنگ خراسان و دانشگاه فردوسی مشهد همه به نام علی شریعتی یا علی شریعتی مزینانی صادر شده است. در حالی که نام خانوادگی علی طبق شناسنامه مزینانی بود و نه شریعتی و یا شریعتی مزینانی. ضمن اینکه پاسپورت قبلی علی نیز به نام مزینانی یعنی نام خانوادگی واقعی علی صادر شده بود. قرار بر این شد که علی به من برای اخذ گذرنامه خودم رضایت‌نامه و برای بچه‌ها وکالت بدهد اما پیش از آن برای گذرنامه خودش اقدام کند تا مشخص شود که موفق به دریافت آن می‌شود یا نه. تصمیم گرفتیم که کلیه اقدامات اداری برای درخواست گذرنامه علی به عهده من باشد و او به هیچ‌وجه به اداره مذکور مراجعه نکند زیرا امکان داشت کسی او را بشناسد. در آن زمان یکی از شرایط اخذ گذرنامه برای افراد بازنشسته وجود یک ضامن معتبر بود یعنی یک کارمند شاغل می‌بایستی ضمانت فرد بازنشسته را به عهده می‌گرفت که طرف موظف به بازگشت به کشورش باشد. بنابراین من چون کارمند شاغل آموزش و پرورش بودم طبق قانون می‌توانستم ضمانت همسرم را بر عهده گیرم. ابتدا از آموزش و پرورش منطقه سیزده تهران تاییدیه گرفتم که شاغل هستم بعد با علی به کلانتری منطقه محل کارم رفتیم خوشبختانه ضمانت مرا پذیرفتند. سپس سایر مدارک لازم را تهیه کردم و به اداره گذرنامه رفتم. در آنجا به بخش حرف میم مراجعه کردم. با اکراه مدارک را از من گرفتند زیرا خود درخواست‌کننده بایست مدارکش را تسلیم می‌کرد ولی در ان ایام به طور کلی برای گرفتن مدارک زیاد سختگیری نمی‌کردند. با این همه مامور مربوطه تاکید کرد که برای گرفتن پاسپورت خود شخص بایست مراجعه کند. چهارشنبه بعد به اداره گذرنامه رفتم و شناسنامه خودم و احسان را هم همراه بردم و به مامور مربوطه گفتم چون همسرم مریض است لطفا پاسپورت او را به من بدهید. ابتدا مقاومت کرد و من با اصرار و خواهش که همسرم بیمار است و ناتوان و.... با نشان دادن شناسنامه‌ها و آوردن دلیل و برهان و غیره توانستم پاسپورت علی را بگیرم. با هم برای خرید بلیط به شرکت هواپیمایی سابنا رفتیم و برای روز 26 اردیبهشت یعنی 4 روز بعد به مقصد بلژیک بلیط گرفتیم.»

 

 

صبح 26 اردیبهشت 1356 شریعتی به همراه دو دوست آقای عبدالله رادنیا و همسرش به فرودگاه مهرآباد رفت.

شریعتی در نامه‌ای که از بروکسل برای پسرش احسان (که آن زمان مقیم آمریکا بوده است) دلایل سفرش به بروکسل را اینچنین توضیح می‌دهد: «من فعلاً به بلژیک آمده‌ام به دو دلیل؛ یکی اینکه ویزا نمی‌خواست و دیگر اینکه کمی از خط سیر عمومی پرت بود و دور از چشم». (با مخاطب‌های آشنا)

بعد از اقامتی دو روزه در بلژیک شریعتی عازم انگلستان و شهر ساتامپتون می‌شود و در خانه پسردایی همسرش ساکن می‌شود.

خبر خروج شریعتی کم‌کم در سطح شهر پخش می‌شود و واکنش‌های ساواک آغاز می‌شود. از آغاز ماه خرداد تا بیستم خرداد ساواک هنوز از خروج شریعتی مطمئن نیست. از این تاریخ به بعد خروج او برای ساواک قطعی می‌شود و همسر شریعتی ممنوع‌الخروج می‌شود. اسناد ساواک این سردرگمی را از روزهای پایانی اردیبهشت تا 18-17 خرداد به صراحت نشان می‌دهد. اسناد همچنین نشان می‌دهد که تصور ساواک این است که شریعتی با نام جعلی محمدعلی مزینانی از ایران خارج شده.

 

از تاریخ 18-17 نام‌های سارا شریعتی مزینانی، احسان شریعتی مزینانی و پوران (بی‌بی‌فاطمه) شریعت‌رضوی را ممنوع‌الخروج اعلام می‌کند. مشخص است که باز هم نمی‌داند که فرزندان شریعتی همچون پدرشان پیشوند شریعتی را در شناسنامه ندارند و اگر قرار بر ممنوع‌الخروجی است باید با نام مزینانی ممنوع‌الخروج شوند. بر همین اساس است که فرزندان شریعتی (سوسن و سارا) علی‌رغم این حکم در تاریخ 28 خرداد از ایران خارج می‌شوند. حتی معلوم است که مامورین اطلاع ندارند که احسان شریعتی یکسال پیش ایران را ترک کرده و مقیم آمریکا است.

مرگ شریعتی، 29 خرداد 56

دو فرزند شریعتی، سوسن و سارا شریعتی با نام مزینانی، علی‌رغم ممنوع‌الخروج بودن (به نام شریعتی مزینانی) در تاریخ 28 خرداد 1356 از ایران خارج می‌شوند و به پدرشان که در فرودگاه لندن منتظرشان است می‌پیوندند. پوران شریعت‌رضوی در فرودگاه تهران متوجه می‌شود که ممنوع‌الخروج است و به خانه برمی‌گردد. فرزندان همراه با پدرشان در خانه‌ای اجاره‌ای در ساتامپتون می‌روند و صبح فردای همان روز شریعتی را در آستانه در افتاده بر زمین می‌بینند.

 

(عکس: خانه‌ای که شریعتی در آن لحظات پایانی عمرش را گذرانده است.)

 

به دنبال این مرگ نابهنگام در آستانه‌ی 44سالگی و فردای رسیدن فرزندان او شایعات و شبهات زیادی را پیرامون مرگ شریعتی موجب شد. گواهینامه پزشک قانونی دال بر سکته قلبی است.

 

(عکس: گواهی فوت علی شریعتی)

 

(عکس: خبر درگذشتِ شریعتی در روزنامه‌ی کیهان)

 

مطبوعات ایران خبر مرگ شریعتی را اعلام می‌کنند و از او تحت نام متفکر مسلمان نام می‌برند و یاد او را گرامی می‌دارند در همان حال که بنا بر اسناد ساواک تلاش دارد از طریق دیپلماتیک جسد شریعتی را به تهران متقل کند. بر همین اساس پوران شریعت‌رضوی را که تا آن تاریخ ممنوع‌الخروج بوده است از ممنوعیت سفر خارج می‌کند تا تدارک بازگشت شریعتی را به ایران ببیند و طی مراسمی باشکوه به خاکسپاری شریعتی وجهی دولتی دهد.

 

پیش از رفتن پوران شریعت‌رضوی به لندن احسان شریعتی که در آن زمان در آمریکا به سر می‌برده است به انگلستان می‌آید و به عنوان فرزند ارشد مانع می‌شود. در تاریخ خرداد 56 احسان هنوز هجده ساله نشده (در شهریور هجده ساله می‌شده) از این رو دوستان مجبور به دستکاری در پاسپورت او می‌شوند.

 

 

تکاپوی دولت شاهنشاهی برای  انتقال جسد به تهران و برگزاری مراسمی «آبرومندانه» به قصد خنثی کردن التهابی که خبر مرگ زودهنگام شریعتی در محافل دانشجویی و در سطح دانشگاهها، بازار، حوزه و... ایجاد کرده بود، اپوزیسیون ایرانی در خارج از کشور را بر آن داشت که مانع از انتقال جسد به تهران شوند. انتقال جسد شریعتی به سوریه به کمک و همیاری امام موسی صدر ممکن گردید.

اسناد ساواک نشان می دهد که  برای خاکسپاری شریعتی - به رسم امانت - در زینبیه دمشق، کارشکنی‌های بسیاری از سوی سفارت ایران در سوریه صورت می‌گرفته است اما امام موسی صدر با تمهیداتی موفق می‌شود این مراسم را به سرانجام برساند. هنگامی‌که مسئول قبرستان زینبیه در دمشق مورد مؤاخذه مقامات قرار می‌گیرد که چرا مجوز دفن یک شخصیت مخالف دولت ایران را داده است از شخصیت به خاک سپرده ابراز بی‌اطلاعی می‌کند و اینکه به او گفته شده که او یک ایرانی شیعه بوده که در غربت فوت شده است.

 

 

 

(عکس‌ها: مراسم تشییع پیکر شریعتی در لندن، 30 خرداد 1356)

 

انعکاس مرگ شریعتی در ایران ابعاد گسترده‌ای پیدا کرد و بسیاری از مراکز دانشگاهی، محافل سیاسی  و فرهنگی  را در سراسر کشور ملتهب ساخت. به عنوان نمونه (بر اساس اسناد ساواک) تجمع‌هایی در مسجد ارگ تهران و دانشگاه تهران برگزار شد. چند نمونه از اسناد در ادامه می‌آید.

 

 

پی‌نوشت:

مرگِ شهادت‌گونه یا قتل مرگ‌گونه؟

- توضیح احسان شریعتی: عکسِ گواهیِ فوتِ ٫پزشکی قانونی٬ شهرِ ساتهمپتونِ انگلیس، که از سوی اینجانب فقط برای تحویل گرفتن جسد امضاء شده است، گزارشی است اداری (سطحی و سرپایی)، متناقض و غیرقابل‌استناد. در این سند سه علت ظاهری محتمل (بدون آنژیو و کالبدشکافی) برای مرگ آورده شده، که با یکدیگر همخوان نیستند.
“- Cause of death : «علتِ مرگ
/ a) Cardiac failure. نارسایی قلبی
b) Myocardial ischaemia. بیماری‌_ایسکمیک_قلب
c) coronary atheroma. تصلب شرائین
Natural Causes. علل طبیعی
Certified by Msg Emanuel Coroner for Southampton after post mortem without inquest.”
تصدیق‌شده توسط وکیل امانوئل، نماینده‌ی ژوری برای ساتهمپتون پس از مرگ بدون بازرسی (آنکت).»
تقاضای بررسی حقوقی (آنکت) از سوی وکیل ما صورت نگرفت زیرا به توصیه وکیل ما پرونده به پلیس و بخش جنایی منتقل می‌شد و جنازه را تحویل خانواده نمی‌دادند، و احتمال استرداد وی به دولت ایران وجود داشت. حال آن که خانواده قصد به امانت سپردن جنازه‌ی دکتر در زینبیه دمشق را داشت (ساواک مامورانی برای تحویل جنازه به لندن فرستاده بود).
دکتر در آستانه‌ی خروج از کشور در بیمارستان مشهد توسط دکتر فرهودی چک آپ کامل و دقیق شده و هیچگونه مشکل قلبی و قبلی نداشت. در سفر روز پیش دکتر از پاریس به لندن، در مرز بازجویی شده بود و کیفش ضبط شده بود که در ایام تشییع بازگردانده شد (در آنزمان به اتباع خارجی که به انگلیس می‌رفتند واکسن‌های ضد بیماری‌های واگیردار نیز تزریق می‌شد). همچنین، آیا دکتر در خانه فوت کرده بوده است (طبق تشخیص «پزشکی قانونی»)، در اینصورت چرا با صندلی چرخ‌دار (ویلچیر) به بیمارستان منتقل شده است؟ بیمارستان ساتهمپتون در پاسخ به استعلام مکتوب ما می‌گوید پرونده چنین شخصی در آرشیو ما موجود نیست! چرا؟ و... انبوهی از پرسش‌ها و تناقضات دیگر.

هبوط در هیچستان »»» سروش دباغ بازخوانی تطبیقیِ کویریات شریعتی و هشت‌کتاب سپهری

سروش دباغ

مدتهاست در اندیشۀ مقایسه میان کویریات علی شریعتی و اشعار و نوشته‌های عرفانی سهراب سپهری هستم.[1] شریعتی، متفکر و روشنفکر دینی معاصر، تأثیر شگرفی بر فضای اندیشگی و دینی ما گذاشته است. عموم دست‌نوشته‌های او که ناظر به دغدغه‌های وجودی و باطنی او بود، پس از وفاتش در قالب دو کتاب به نام گفتگوهای تنهایی و هبوط در کویر منتشر شد. گفتگوهای تنهایی چنانکه خود شریعتی بعدها در نامه‌ای آورده، متضمن دغدغه‌های شخصی و باطنی و کویری، فارغ از اسلامیات و اجتماعیات اوست و به نحو پررنگی دغدغه‌های وجودیِ یک روشنفکر و احیاگر دینی را نشان می‌دهد. در اینجا، او سر در گریبان فرو برده و آن‌چه را که در خلوت به آن می‌اندیشیده، آشکار کرده است. در این مجال می‌کوشم قرابت‌ها و تفاوت‌های تأمل برانگیز میان نوشته‌های وجودی و عرفانیِ هبوط در کویر[2] با اشعار و ایده‌های عرفانی سپهری را به بحث بگذارم.دراین بحث تطبیقی، علاوه بر نوشته‌هایی چون «کاریز»، «نامه‌ای به دوست»، «دوست داشتن از عشق برتر است»، «نامه‌ای خطاب به دوستان عزیزم»؛ به مقاله «معبد» نیز خواهم پرداخت که مهم‌ترین نوشتۀ هبوط در کویر است. از سوی دیگر، اشعار دفاتر گوناگون هشت کتاب نظیر « زندگی خواب ها»، «مسافر»، « حجم سبز»، « ما هیچ، ما نگاه»... و نوشته‌های اطاق آبی را که متضمن احوال باطنی و تجربه‌های شخصی سپهری است، در این مقایسه مد نظر قرار خواهم داد.

ادامه نوشته

ما و مدرنیته به روایت شریعتی »»» بیژن عبدالکریمی

ما و مدرنیته به روایت شریعتی - بیژن عبدالکریمی

 

این نوشته متن کامل پاسخ­های دکتر عبدالکریمی به پرسش­هایی است که از سوی کارشناسان برنامه تلویزیونی «مجله فرهنگی زاویه» برای مناظره‌­ای تلویزیونی در همین برنامه، به تاریخ چهارشنبه 1392/3/29، با عنوان «ما و مدرنیته به روایت شریعتی» تعیین شده بود. حجت‌­الاسلام دکتر عبدالحسین خسروپناه، میهمان و طرف دیگر مناظره در این برنامه بودند.

 

ادامه نوشته

دیالکتیک ایمان »»» سوسن شریعتی در حاشیه کتاب کویر

دیالکتیک ایمان - سوسن شریعتی

در حاشیه کتاب کویر

 

سوسن شریعتی

 

کتاب کویر این بار بهانه ای شده است برای نظر انداختن به شریعتی. اهمیت این کتاب در این است که در تقسیم بندی زندگی شریعتی به دوره های پنج ساله، مربوط می شود به پایان یک دوره .کتابی است که  در سالهای پایانی دهه چهل  نوشته شده (قبل از شروع فعالیتهای شریعتی در حسینیه ارشاد)و از اتفاق بی اعتنا به موقعیت زمانی خود نوشته شده. پایان یک دوره و یا عنوان آغاز یک دوره جدید؛ کتابی که در زمان چاپش با نوعی بی اعتنایی روبرو شد چرا که نوعی دهن کجی نسبت به زمان خود تلقی می شد و بر عکس، امروز از پر تیزاژترین کتابهای شریعتی است . حتی کتاب سازی هایی هم که در حول و حوش این کتاب انجام می گیرد پر تیراژ هستند و از همین رو در معرض خطر عوامزدگی. پای این کتاب به اس ام اس های عاشقانه و یا تراکت های تبلیغاتی و یا مسابقات تلویزیونی و...هم باز شده است.

ادامه نوشته

حشر خاطرات مربوط به شریعتی در خبرگزاری‌ها

خرداد ماه 1392، سی‌وششمین سالگرد مرگ دکتر علی شریعتی در غیبت مراسم گسترده‌ای که تا چهار سال پیش در حسینیه ارشاد برگزار می‌شد، و در آستانه‌ی انتخابات ریاست جمهوری، در رسانه‌ها (مطبوعات و خبرگزاری‌ها و سیمای جمهوری اسلامی) انعکاس متنوعی داشت. از روزنامه‌ی «ایران» گرفته تا روزنامه‌های «شرق» و «اعتماد»؛ از خبرگزاری «فارس» گرفته تا «ایسنا»، هر کدام به دلایلی و گاه برخلاف سنت همیشگی خود به شریعتی و آرای او پرداختند: گاه از جنس نقد و نظر و گاه از جنس خاطرات و اسناد. از آن جمله بود نقل خاطرات دکتر روحانی، رئیس‌جمهور منتخب، مربوط به سال‌های دهه‌ی پنجاه؛ انعکاس مصاحبه‌ای با آیت‌الله خامنه‌ای (هفته‌نامه‌ی سروش) در خردادماه 1360؛ و میزگردی با حضور حجت‌الاسلام خسروپناه و دکتر عبدالکریمی در شبکه‌ی 4 سیما. 

نکته‌ی قابل توجه این است که بخش اعظم این خاطرات در دهه‌های 50 و 60 اظهار یا منتشر شده بوده است. پرسش این است که دلایل حشر این خاطرات و تبدیل شدن‌شان به خبر چیست؟ تعدادی از این مطالب این‌جا بازنشر می‌شوند. ویژه‌نامه‌ی روزنامه‌ی اعتماد هم از این لینک قابل دسترسی است.

ادامه نوشته

شریعتی عاشق و شریعت عاشقی »»» ملکیان و سوسن شریعتی

شریعتی عاشق و شریعت عاشقی

* گزارش سخنرانی کامل استاد ملکیان و سوسن شریعتی در بنیاد در 80مین زادروز دکترعلی شریعتی

ادامه نوشته

شریعتی: نقاد سنت، قدرت، مدرنیته »»» تقی رحمانی

شریعتی: نقاد سنت، قدرت، مدرنیته

تقی رحمانی؛ تهران، نشر صمدیه؛ 1384.

 

تقی رحمانی؛ تهران، نشر صمدیه؛ چاپ اول 1384؛ 193 صفحه رقعی.

 

از آن جایی که نویسنده نحله روشنفکران دینی را بومی‌تر از دیگر نحله‌های روشنفکری ایرانی می‌داند، شریعتی را به عنوان یکی از روشنفکران شاخص این نحله معرفی کرده که هر اندیشمند و پژوهشگر منتقد معاصر ناچار به شناخت آراء و منش وی است. از این رو شناخت و نقد و بررسی آرای وی را در مورد سنت، قدرت و مدرنیته امری ضروری دانسته است.

نویسنده معتقد است که برخی از آثار شریعتی توان آن را دارند که با گذشت قرن‌ها در ردیف منابع فرهنگی – ادبی قرار گیرند و نیز برخی از آثار اجتماعی – مذهبی او بعد از سال‌ها در ردیف بخشی از آثار کلاسیک تاریخی قرار گیرند. با این وجود بسیاری از آثار شریعتی مطالب و مسائل به روز جامعه هستند.

شریعتی و بازفهمی دین »»» محمد یاسین دژاکام

شریعتی و بازفهمی دین

محمد یاسین دژاکام؛ تهران، ناشر: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر؛ 1381.

 

محمد یاسین دژاکام؛ تهران، ناشر: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر؛ چاپ اول 1381؛ 148 صفحه رقعی.

 

نویسنده در این نوشتار دین را همچون دیگر پدیده‌های اجتماعی ناگزیر از آفت‌زدگی می‌داند و اسلام نیز  با تغییر از اسلام نبوی و تشیع علوی به اسلام اموی و تشیع صفوی حکایت از صدق این گفتار دارد.

نویسنده معتقد است که روشنفکران بسیاری برای زدودن آفات وارده بر اسلام پا به عرصه گذاشتند و شریعتی از جمله این افراد بود. اما وی احیاگری شریعتی را با معاصرینش، همچون مطهری، متفاوت می‌داند و بر این تفاوت پنج ویژگی قائل است:

1- احیاگری درونی و بیرونی؛ احیاگری درونی آرایش دین است و احیاگری بیرونی به پیرایش دین یا توانمند کردن دین نظر دارد. نویسنده شریعتی را احیاگر بیرونی می‌داند و مطهری را احیاگر درونی.

2- احیاگری شریعتی بر پایه توانمندی دینی استوار بود و احیاگری مطهری بر پایه خلوص و ناب بودن دین استوار بود.

3- شریعتی در احیاگری خود برخلاف مطهری و دیگران که به ترمیم، لکه‌گیری، و وصله‌اندازی مشغول بودند، به فکر بازسازی کل اندیشه دینی بود.

4- شریعتی تنها روشنفکر محی است که مدلی با عنوان «طرح هندسی» دارد تا به کمک آن از تکه‌تکه شدن اسلام و تشیع ممانعت به عمل آورد.

5- برخلاف مطهری که تنها به دنبال احیای اندیشه‌های دینی بود، شریعتی در پی احیای مسلمانان بود و در واقع وی هم به وجود دین و هم به ماهیت دین توجه داشت.

تحلیلی از زندگی و آثار دکتر علی شریعتی »»» دکتر غلامعباس توسلی

تحلیلی از زندگی و آثار دکتر علی شریعتی

دکتر غلامعباس توسلی؛ ناشر: بی‌نا؛ چاپ 1358.

 

دکتر غلامعباس توسلی؛ ناشر: بی‌نا؛ چاپ 1358.

 

کتاب نوشتاری است مختصر از زندگی و تحلیلی بر نظریات و آثار شریعتی به مناسبت نخستین سالگرد درگذشتِ او. به همراه ترجمه آن به زبان انگلیسی که در جزوه‌ای تحت عنوان «درباره جامعه‌شناسی اسلام» برگرفته از آثار شریعتی با همکاری نویسنده کتاب و حامد الگار به عنوان مقدمه به چاپ رسیده است.

 

مسلمانی در جستجوی ناکجاآباد (زندگی‌نامه‌ی سیاسی علی شریعتی ) »»» علی رهنما، ترجمه‌ی کیومرث قرقلو

مسلمانی در جستجوی ناکجاآباد

زندگی‌نامه‌ی سیاسی علی شریعتی - علی رهنما، ترجمه‌ی کیومرث قرقلو، گام‌نو: 1381.

 

زندگی‌نامه‌ی سیاسی علی شریعتی

علی رهنما؛ ترجمه‌ی کیومرث قرقلو؛ تهران، ناشر: گام نو؛ چاپ پنجم 1389 (چاپ اول  1381)؛ 588 صفحه وزیری.

 

   

نویسنده به منظور نگارش زندگی‌نامه سیاسی شریعتی به بررسی شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران در زمان حیات وی که دوران حساس تغییر و تحول را شامل می‌شود، می‌پردازد. 

نویسنده جامعه ایرانی را در صف‌بندیهای جدیدی به نمایش می‌گذارد که در یک سو مدافعان سنت قرار داشتند و در سوی دیگر مدافعان مدرنیته. هر دو گروه به یک اندازه در اعتقادات خود سرسخت و انعطاف‌ناپذیر بودند. در این میان تعداد اندکی از روشنفکران ــ گروه سومی می‌کوشیدند میان این دو پیوند برقرار کنند در حالی که در برزخ تردید قرار داشتند. شریعتی از جمله این روشنفکران بود.

به باور نویسنده روش شریعتی همواره و به طور مستمر مورد آزمایش قرار دادن باورها و معتقدات‌اش بود، این روش باعث شده بود که وی در فعالیت‌های سیاسی و نیز رهیافت‌های آرمان‌هایش خود از تجربیات آزمایش و خطا سود جوید.

نویسنده مسیر زندگی شریعتی را در زمان سفر به اروپا به کمک تجربه فرهنگی و شک‌اندیشی و تردید وی که به او جسارت پرسشگری می‌بخشید و نیز استقبال از افکار جدید، نقطه عطفی می‌داند در انتخاب روش مناسب جهت رهیافت‌های دستیابی به آرمان و نیز فعالیت‌های سیاسی. پس از آن وی از تعالیم ترکیبی سود جست و معجونی از پارادایم‌های گوناگون بود که در قلب‌های مخاطبین‌اش رسوخ می‌کرد. سخنرانی‌های مسحور کننده‌ی سیاسی شریعتی انعکاس نظام سیاسی، اقتصادی و مذهبی زمانه‌اش بود که از آن رنج می‌برد.

این کتاب کامل‌ترین زندگی‌نامه‌ای است که تا کنون برای شریعتی نوشته شده است و شامل 23 فصل است تحت عناوین:

1- محیط سیاسی و مذهبی: حزب توده – جربان کسروی

2- محمدتقی شریعتی: پدر و استاد: کانون نشر حقایق اسلامی – کانون و نهضت ملی شدن نفت – تاثیر کانون

3- نهضت خداپرستان سوسیالیست: انشعاب - یک ایدئولوژی ساده

4- از کودکی تا نوجوانی: دوره‌ی ابتدایی – دوره‌ی دبیرستان – کودکی بزرگسال - روحیات منتاقض - علی و کتاب‌هایش

5- روشنفکر و فعال سیاسی جوان: جمعیت آزادی مردم ایران – مبارز سیاسی - ترجمه‌ها - مکتب واسطه‌ی اسلام - خراسان

6- سال‌های دانشگاه: سرخوردگی از فعالیت سیاسی – روزنه‌ها، دوستان و اساتید جدید – ستایشگر شعر نو – زندان، ازدواج و پایان دوره‌ی دانشگاه

7- پاریس: مشاهده، درون‌نگری و سازگاری - گرایش دوباره به سیاست و تندروی ( 1339-1343/1960-1964)

8- نگاه به آینده: قلم – فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی – مرگ مادر علی - ایران آزاد – کنگره‌ی لوزان

9- تحصیل در پاریس: تحصیلات رسمی – چشمه‌ی جوشان دانش - لویی ماسینیون - گورویچ - برک - سارتر - تلفیق میان نظریات - بدیل اسلامی

10- بازگشت به خانه: سلمان پاک - راهنمای خراسان – استخدام در دانشگاه مشهد

11- زمزمه‌های عرفانی: انزوای شریعتی – نیاز به خدا - عرفان شریعتی - تجربه‌های عرفانی - فنا و بقاء فی الله - عرفان و سیاست

12- ذهن خیال‌پرداز: شریعتی، شمع، شاندل - شاندل و شاپل - شریعتی و سولانژ - مرگ و رستاخیز سولانژ - سه اپیزود از یک ذهن خیال‌پرداز

13- در دانشگاه مشهد: ژاکوبن‌ها – احضار ارواح - حمایت از فعالیت‌های فرهنگی – کار در گروه امداد – یک سرگرمی: شریعتی و جلال آل‌احمد

14- مخاطبان و گفتمان شریعتی در دانشگاه مشهد: اسلام‌شناسی – روشنفکران چپ و شریعتی - چپ انقلابی و شریعتی – واکنش‌های تشکیلات مذهبی

15- بازی موش و گربه: بازجویی‌ها – ممنوعیت از سخنرانی – ذهنی در بند

16- حسینیه‌ی ارشاد: نخستین مرحله – مرحله دوم – ماجرای حجازی - نخستین حضور شریعتی در ارشاد - بازگشت به ارشاد

17- ارشاد: سنت‌شکن مزاحم - نبرد برای ارشاد - بازگشت غیرمنتظره

18- دوران بازگشت: جنبش نوپای چریکی در ایران – ارشاد شریعتی – مخالفت روحانیت با شریعتی – انتقادات مصدقی‌ها – سرزنش‌های انقلابیون

19- کلمه: سخنرانی‌های آموزشی: تاریخ و شناخت ادیان – یک ایدئولوژی رادیکال اسلامی

20- گفتمان ستیزه‌جویانه: خرابکاری مذهبی – خرابکاری سیاسی – شیعه حزب تمام          

21- تربیت شهدا - ارشاد: پرورشگاه انقلابیون – تعطیلی ارشاد

22- زندان: زندان کمیته – یک روز تازه – آزادی و سردرگمی - تجدیدنظرطلبی: از روی جبر یا اختیار؟

23- پرده‌ی آخر: خردورزی  یا تندروی؟ - هجرت و مرگ – مؤخره

خودکاوی ملی در عصر جهانی شدن »»» دفترهای بنیاد

خودکاوی ملی در عصر جهانی شدن

دفترهای بنیاد (دفتر دوم)، تهران، نشر قصیده‌سرا؛ چاپ اول: 1381.

 

دفترهای بنیاد (دفتر دوم)، تهران، نشر قصیده‌سرا؛ چاپ اول: 1381؛ 289 صفحه رقعی.

 

کتاب شامل مجموعه مقالاتی است که حول محور موضوع «خودکاوی ملی» تدوین شده‌اند و می‌کوشند تا طرحی از پرسش‌های معضل‌آفرین هویت ارائه دهند.

نام نویسندگان و عناوین به ترتیب از این قرار است:

محسن بنائی / جای پای اساطیر در کیستی ایرانیان

حسین رهیاب / ماهیت، موانع و امکانات نوسازی هویت ایرانی

احسان شریعتی / درباره هویت ملی

سارا شریعتی / چهره جهانی‌گر، چهره جهانی‌زده!

سیمین فصیحی / نگاهی به ماهیت نوسازی سنت در ایران عصر قاجار

فرزین وحدت، ترجمه سیمین فصیحی / شریعتی: بحران هویت ایرانی و ذهن بنیادی

جراردو نیولی، ترجمه الهام کوشا / ایده ایران

محسن مینوی / درآمدی بر بازشناسی هویت ایرانی در اندیشه شریعتی

بازشناسی اندیشه‌های شریعتی »»» مجموعه مقالات همایش بازشناسی اندیشه‌های دکتر علی شریعتی

بازشناسی اندیشه‌های شریعتی

مجموعه مقالات همایش بازشناسی اندیشه‌های دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مهرماه 1379.

 

مجموعه مقالات همایش بازشناسی اندیشه‌های دکتر علی شریعتی (تجلیل از مفاخر علمی و فرهنگی دانشگاه ـ 4) دانشگاه فردوسی مشهد 20 و 21 مهرماه 1379

ویژه‌نامه، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد؛ چاپ اول 1379 تا 1380؛ سه جلد وزیری.

 

دانشگاه فردوسی مشهد از سال 1378 بر آن شد برای تجلیل از مفاخر علمی و فرهنگی دانشگاه مزبور همایش‌هایی را برگزار کند. بدین مناسبت در سال 1378 از شخصیت‌هایی چون استاد آشتیانی، دکتر غلامحسین یوسفی، پروفسور فاطمی و بالاخره در سال 1379 از شریعتی تجلیل شد. این همایش تحت عنوان «بازشناسی اندیشه‌های دکتر علی شریعتی» برگزار شد. دست‌اندرکاران کوشیدند تا همایش کاملا علمی و دانشگاهی برگزار شود به گونه‌ای که از هرگونه افراط و تفریط به دور باشد. پس از فراخوان از میان 189 مقاله دریافتی تنها 72 مقاله برای ارائه و و چاپ پذیرفته شد، که آن مقالات در سه جلد و یک ویژه‌نامه همچون مقدمه‌ای بر آن سه جلد به چاپ رسید.

در زیر عناوین مقالات و نام نویسندگان به ترتیب آورده شده است.

 

1- محمد ابراهیم ( تهران) / شریعتی از دیدگاه مطهری

2- احمد آهنگر، غلامحسین (تبریز) / دیدگاه دکتر شریعتی در باب ایدئولوژی اسلامی

3- احمدی علی‌آبادی، کاوه (تهران) / نقد و بررسی اندیشه‌های اجتماعی شریعتی

4- اسفندیاری، محمد (قم) / جمع پریشان گفته‌ها و ناگفته‌هایی درباره دکتر علی شریعتی

5- اخوان کاظمی، دکتر بهرام (تهران) / مقام نظریه‌پردازی و نظریه عدالت در منظومه فکری شریعتی

6- بازرگان، عبدالعلی (تهران) / علت استقبال جوانان از سخنرانی‌های دکتر شریعتی

7- بازی، عماد (استرالیا) / شریعتی الگوی علمی برای روشنفکر مسلمان معاصر

8- باقرزاده ارجمندی، میراحمد (تبریز) / شریعتی افشاکر زر و زور در تزویر

9- پارسا، کی‌آرش (شیراز) / نظریه سیاسی شریعتی

10- پارسایی‌تبار، کامران (تهران) / آراء و اندیشه‌های دکتر علی شریعتی در مقوله جامعه‌شناسی اقتصاد

11- پدرام، مسعود (تهران) / هم نظری میان شریعتی و مکتب فرانکفورت (نظریه انتقادی)

12- پرتوی، اصغر (زنجان) / اندیشه‌های شریعتی واکنش در قبال راه‌حل‌های یکسونگرانه بحران هویت در دوره پهلوی

13- پوردهکردی، سیما (شهر کرد) / خودباوری در اندیشه شریعتی

14- ثقفی خراسانی، علی‌رضا (کرج) / نیازهای عمده عصر و چگونگی پاسخگویی شریعتی به آن

15- ثفقی، سیدمحمد (قم) / تفکرات جامعه‌شناسی دینی دکتر شریعتی

16- ثقفی، سیدمحمد (قم) / مفهوم و عملکرد دین و تبیین موضع اجتماعی متفکران مذهبی

17- جبوری، عبدالکریم (کشور مغرب) / تظاهره اعاده معرفۀ الافکار الدکتور علی شریعتی

18- جعفرنژاد، علیرضا (تهران) / نیازهای عمده عصر و چگونگی پاسخگویی شریعتی به آنها

19- جعفری، دکتر سیدمحمدمهدی (شیراز) / نگریستن به جهان از چشم علی

20- جلیل، مهناز (تهران) / مروری بر نظریات دکتر شریعتی درباره تمدن

21- چیت‌ساز قمی، محمدجواد (تهران) / شریعتی و نظریه بازگشت به خویشتن

22- حسینی‌بهشتی، دکتر سیدعلیرضا (تهران) / جایگاه و نقش استعاره در اندیشه و آثار دکتر علی شریعتی

23- حمیدی، محمدمحسن (تهران) / جهانگرایی و گفتمان بومی‌گرایی ایرانی (بررسی سه دیدگاه دکتر شریعتی، دکتر اسلامی‌ندوشن و دکتر نصر)

24- درایتی، مصطفی (تهران) / روشنفکری دینی در ایران

25- درگاهی، محمود (دانشگاه زنجان) / ایدئولوژی و ادبیات (نگاهی به ادبیات و هنر در اندیشه شریعتی)

26- دهباشی، مهدی (دانشگاه اصفهان) / تحلیل مبانی نظریه انتظار در فلسفه تاریخ و اشاره‌ای به دیدگاه دکتر شریعتی

27- رادمنش، عزت‌ا... (تهران) / امام، امت و امامت

28- رحمانی، تقی(قزوین) / مفهوم سازی از ملیت و مای جمعی.

29- رحیمی، حسین (گناباد) / توسعه سیاسی در اندیشه دکتر شریعتی

30- رحیمی، عزیزالله (مشهد) / نفوذ عرفان دینی در آفرینش‌های ادبی دکتر شریعتی

31- رئیس‌السادات، سیدحسین (بیرجند) / ویژگی‌های روشنفکر از دیدگاه دکتر شریعتی

32- رزاقی سیدابوصالحی، نادر (دانشگاه مازندران) / سیری در اندیشه جامعه‌شناسی دکتر شریعتی

33- رزمجو، حسین (مشهد) / آرمان‌ها، غم‌ها و دردآگاهی‌های دکتر علی شریعتی

34- رضی، احمد (دانشگاه گیلان) / عرفان از دیدگاه دکتر علی شریعتی

35- رهنمای خرمی، ذوالفقار (سبزوار) / نگاهی به زبان کلام و کتابت در آثار شریعتی

36- رهنورد، زهرا (تهران) / شریعتی و روشنفکران زمانه

37- زارعی حکیمه و سمیعی، زهره (تهران) / جوانان و بازگشت به فرهنگ اسلامی

38- زیباکلام، صادق (تهران) / عصر شریعتی و اندیشه‌های سیاسی آن

39- ساشادینا، عبدالعزیز (آمریکا) / اهمیت شریعتی برای تحصیل‌کردگان مسلمان در مغرب‌زمین

40- سراج‌زاده، دکتر سیدحسین (تهران) / اندیشه و عمل شریعتی و فرایند «سکولار شدن» جامعه ایران

41- سلیمان‌پناه، حسین (بناب) / جامعه‌شناسی دینی از نظر دکتر شریعتی

42- سیدی، سیدحسین (مشهد) / نسبت شریعتی و معلمی

43- سیدی، سیدمحسن (تبریز) / ایده‌های اختصاصی دکتر شریعتی در بررسی تاریخ اسلام

44- شریعتی مزینانی، عبدالکریم (مشهد) / اصلاح دین در اندیشه دکتر شریعتی

45- شریعنی مزینانی، عبدالکریم (مشهد) / اندیشه دکتر علی شریعتی بر محور قرآن

46- صدرنیا، باقر (دانشگاه تبریز) / شریعتی و بازخوانی ناسیونالیسم

47- صلواتی، فضل‌الله (اصفهان) / دکتر شریعتی در نگاه امام خمینی (ره)

48- طارمی، کوروش؛ رحمانی، اشرف (دانشگاه خلیج فارس) / مفهوم الیناسیون در جامعهشناسی دکتر شریعتی

49- طالبان، محمدرضا (تهران) / جامعه‌شناسی روحانیت دکتر شریعتی

50- عبدالکریمی، بیژن (هند) / دکتر شریعتی و سکولاریسم

51- علمی، قربان (تبریز) / شریعتی و جامعه‌شناسی دینی

52- علیزاده، یعقوب (مشهد) / شریعتی، عشق خاموش‌نشدنی زمان

53- عمرانی، آریا (اصفهان) / تاریخ‌نگار تعریف‌ناپذیر و تعریف تاریخ

54- فاضل میبدی، محمدتقی (قم) / احیای تفکر دینی در نگاه سیدجمال، اقبال و شریعتی

55- فتحی خشندرق، اصغر (تبریز) / دکتر شریعتی و هنر یا هنر از دیدگاه شریعتی

56- فضلی‌نژاد، مهدی (مشهد) / پژوهش در اندیشه دکتر علی شریعتی

57- فغفور مغربی، حمید (مشهد) / پژوهش در اندیشه در احیای تفکر دینی در عصر حاضر

58- فولادی، محمد (قم) / ایدئولوژی در نگاه دکتر شریعتی

59- قادری، حاتم (تهران) / رمانتیسیسم و شریعتی

60- کورزمن، چارلز (آمریکا) / شریعتی الگوی بت‌گونه

61- کوشش خواجوی، علیزضا (اصفهان) / در نقد و بررسی نامه منتسب به شهید علامه مطهری

62- گدازگر، حسین (تبریز) / تعریف دکتر شریعتی از هویت ملی و مقایسه آن با مفهوم هویت ملی بعد از انقلاب اسلامی ایران

63- گوارایی، فاطمه (تهران) / فرم و محتوا در اندیشه دکتر شریعتی

64- مجتهدی، سیدحسین (تهران) / همگرایی تطبیقی دیدگاه‌های شریعتی و روانشناسی نیرو سوم به انسان

65- مسعودی‌فرد، جلیل (شیروان) / دموکراسی و لیبرالیسم در آثار دکتر شریعتی

66- مشتاق مهر، رحمان (تبریز) / مسأله غربت روح در آثار شریعتی و پیشینه فلسفی ـ عرفانی آن

67- نقی‌زاده ، محمد (تهران) / مختصات هویت اسلامی در آرای شریعتی

68- نواح، عبدالرضا (اهواز) / مکتب جامعه‌شناسانه شریعتی و قرابت‌های آن با مکتب انتقادی

69- نورمحمدی، کیانوش (خرم آباد) / گذاری بر کویر

70- یوسف‌پور، مردعلی (زرین‌شهر) / ماشین و ماشینیسم از نگاه شریعتی

باز صف‌ها اشتباه نشود (شریعتی‌شناسی (3) ) »»» رضا علیجانی

باز صف‌ها اشتباه نشود

شریعتی‌شناسی (3) - رضا علیجانی؛ ناشر: یادآوران؛ چاپ اول 1382.

 

شریعتی شناسی (3)  

رضا علیجانی؛ ناشر: یادآوران؛ چاپ اول 1382؛ 303 صفحه رقعی.

 

 

 

نویسنده جلد سوم شریعتی‌شناسی را بر این اساس استوار می‌سازد که ورود مدرنیته به ایران به ناگزیر تکثر و چندگونگی را به همراه آورد که در سایه آن پلورالیسم طرح شد. در چنین شرایطی نویسنده، آینده جامعه ایران را متعلق به هیچ گرایش یا رویکرد خاص فکری-سیاسی نمی‌داند. بلکه آینده جامعه را در دستان همه گرایشات فکری ـ سیاسی که هر کدام بخشی از جامعه را نمایندگی می‌کنند، می‌بیند. به اعتقاد او در این میان روشنفکری دینی نیز از تکثر در امان نماند و دیگر به یک فرد یا قطب و یا یک گفتمان و پارادایم غالب منتسب نشد. در نتیجه برای شناخت حرکت روشنفکری و خاصه روشنفکری مذهبی باید به گونه‌شناسی انواع آن پرداخت.

 

بدین منظور بخش سوم شریعتی‌شناسی می‌کوشد که به متن و محتوای اندیشه وی نزدیک شود تا مقایسه‌ای انجام دهد در تفاوت میان الگوی اندیشه و سنت فکری شریعتی با دیگر نحله‌ها و الگوهای موجود. و در نهایت سنت فکری شریعتی به عنوان رویکردی وجودی‌ـ‌اجتماعی رادیکال ارزیابی می‌شود.

 

در فصل دوم کتاب به تأثیر گفتمان شریعتی در جامعه اشاره دارد و استراتژی شریعتی را به شکل عینی و انضمامی مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه می‌رسد که در طی انقلاب اسلامی دو نوع رادیکالیسم (روشنفکری ـ کاریزماتیک) به شراکتی نافرجام رسید به دلیل آنکه این شراکت میان دو گفتمان صورت نگرفت بلکه میان پیروان آنها یعنی در ذهن مخاطبان جوان صورت گرفت که به یک تراژدی منتهی گشت. بنابراین برای رسیدن به فرجام باید با گونهشناسی دقیق به بازخوانی این پارادایم و سنت فکری پرداخت.

باز صف‌ها اشتباه نشود (شریعتی‌شناسی (3) ) »»» رضا علیجانی

باز صف‌ها اشتباه نشود

شریعتی‌شناسی (3) - رضا علیجانی؛ ناشر: یادآوران؛ چاپ اول 1382.

 

شریعتی شناسی (3)  

رضا علیجانی؛ ناشر: یادآوران؛ چاپ اول 1382؛ 303 صفحه رقعی.

 

 

 

نویسنده جلد سوم شریعتی‌شناسی را بر این اساس استوار می‌سازد که ورود مدرنیته به ایران به ناگزیر تکثر و چندگونگی را به همراه آورد که در سایه آن پلورالیسم طرح شد. در چنین شرایطی نویسنده، آینده جامعه ایران را متعلق به هیچ گرایش یا رویکرد خاص فکری-سیاسی نمی‌داند. بلکه آینده جامعه را در دستان همه گرایشات فکری ـ سیاسی که هر کدام بخشی از جامعه را نمایندگی می‌کنند، می‌بیند. به اعتقاد او در این میان روشنفکری دینی نیز از تکثر در امان نماند و دیگر به یک فرد یا قطب و یا یک گفتمان و پارادایم غالب منتسب نشد. در نتیجه برای شناخت حرکت روشنفکری و خاصه روشنفکری مذهبی باید به گونه‌شناسی انواع آن پرداخت.

 

بدین منظور بخش سوم شریعتی‌شناسی می‌کوشد که به متن و محتوای اندیشه وی نزدیک شود تا مقایسه‌ای انجام دهد در تفاوت میان الگوی اندیشه و سنت فکری شریعتی با دیگر نحله‌ها و الگوهای موجود. و در نهایت سنت فکری شریعتی به عنوان رویکردی وجودی‌ـ‌اجتماعی رادیکال ارزیابی می‌شود.

 

در فصل دوم کتاب به تأثیر گفتمان شریعتی در جامعه اشاره دارد و استراتژی شریعتی را به شکل عینی و انضمامی مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه می‌رسد که در طی انقلاب اسلامی دو نوع رادیکالیسم (روشنفکری ـ کاریزماتیک) به شراکتی نافرجام رسید به دلیل آنکه این شراکت میان دو گفتمان صورت نگرفت بلکه میان پیروان آنها یعنی در ذهن مخاطبان جوان صورت گرفت که به یک تراژدی منتهی گشت. بنابراین برای رسیدن به فرجام باید با گونهشناسی دقیق به بازخوانی این پارادایم و سنت فکری پرداخت.

ایدئولوژی ( ضرورت یا پرهیز و گریز؟ ) »»» رضا علیجانی

ایدئولوژی

ضرورت یا پرهیز و گریز؟ - رضا علیجانی؛ ناشر: چاپخش؛ چاپ اول 1380.

 

ضرورت یا  پرهیز و گریز؟

رضا علیجانی؛ ناشر: چاپخش؛ چاپ اول 1380؛ 432 صفحه رقعی.

 

کتاب مجموعه‌ای از مقالات در باب ایدئولوژی است. نویسنده هدف از گردآوری این مجموعه را توجه متفکرین در ایران دهه هفتاد به نقد ایدئولوژی به منظور نقد قدرت با انگیزه‌ای نهان و خودآگاه و ناخودآگاه سیاسی ذکر می‌کند که به شدت ناشی از عکس‌العمل شرایط موجود در جامعه بوده است. از آن جایی که این نگاه سیاسی به ایدئولوژی ابعاد و اضلاع فکری و تئوریک آن را تحت‌الشعاع مسائل و انگیزه‌های نهان و آشکار اجتماعی قرار داده است. در نتیجه نویسنده می‌کوشد که مجموعه مقالاتی از متفکران و  صاحبنظران را گرد آورد که در مقابل این سیل اندیشه سیاسی با عمق بیشتر و با رویکردی همه‌جانبه‌تری نگاشته‌اند این مقالات عموماً در لابلای نشریات دانشجویی و مطبوعات کم‌تیراژ بجا مانده و کمتر در دسترس و یا مورد توجه نسل نو نظر قرار گرفته است.

بار دیگر شریعتی »»» خاطرات دکتر محمدمهدی جعفری؛ به کوشش: سیدقاسم یاحسینی

بار دیگر شریعتی

خاطرات دکتر محمدمهدی جعفری؛ به کوشش: سیدقاسم یاحسینی، تهران، نشر نگاه امروز؛ چاپ اول 1379.

 

(به همراه متن وصیتنامه دکتر شریعتی پس از بیست و پنج سال)

خاطرات دکتر محمدمهدی جعفری؛ به کوشش: سیدقاسم یاحسینی، تهران، نشر نگاه امروز؛ چاپ اول 1379؛ 223 صفحه رقعی.

 

 

 

این کتاب مجموعه خاطرات دکتر جعفری است که توسط آقای یا حسینی به رشته تحریر در آمده است. از ویژگی‌های این کتاب پرداختن به جریانات و ناگفته‌های شخصیت، زندگی و مبارزات شریعتی است. وقایعی همچون نظر رهبران اولیه سازمان مجاهدین خلق نسبت به شریعتی، موضع‌گیری شریعتی در مورد جریانات 1354 سازمان مجاهدین، چگونگی و چرای اختلاف شهید مطهری با دکتر شریعتی، ماهیت فرقان و نسبت آن با شریعتی، مواضع روحانیت همچون مصباح یزدی و شهید بهشتی در مورد شریعتی، و مواردی از این دست بی‌شک به روشن کردن زوایای تاریک وقایع تاریخی کمک خواهد کرد.

ارزیابی مناسبات فکری آیت‌الله مطهری و دکتر علی شریعتی »»» رسول جعفریان

ارزیابی مناسبات فکری آیت‌الله مطهری و دکتر علی شریعتی

رسول جعفریان؛ تهران، ناشر: شرکت انتشارات صیدا؛ چاپ اول 1368.

 

رسول جعفریان؛ تهران، ناشر: شرکت انتشارات صیدا؛ چاپ اول 1368؛ 86 صفحه رقعی.

 

 

نویسنده در این نوشتار می‌کوشد بخشی از مناسبات میان استاد مطهری و دکتر شریعتی را به نگارش درآورد، بدین منظور از ارتباطات آن دو در سال‌های نخستین فعالیت‌شان در حسینیه ارشاد آغاز کرده به ایجاد اختلاف میان آنها که به اعتقاد او توسط آقای میناچی صورت گرفته اشاره دارد و بالاخره به اختلافات اعتقادی که میان این دو در سطحی عمومی و خصوصی بروز کرده می‌پردازد.

در انتها دین‌شناسی شریعتی را مورد نقد قرار می‌دهد. نویسنده دراین زمینه شریعتی را فاقد ثبات پایه فلسفی می‌داند. اطلاعات شریعتی را در دین‌شناسی و نیز در شناخت اصولی و پایه‌ای غرب سطحی و نادرست می‌داند، تنها نقطه امتیاز فکری او را در رسوایی مارکسیسم دانسته.

به باور نویسنده شریعتی قبل از انکه یک چهره فرهنگی و عقلانی باشد یک شخصیت ایدئولوژیک است. و داشتن موضع ایدئولوژیک قبل از داشتن چهارچوب فرهنگی باعث تهییج و تحریک گسترده (در سال‌های 56 و 57) مردم خواهد شد اما کج‌فکری به همراه خواهد آورد. در انقلاب اسلامی این کج‌فهمی به کمک امام (خمینی) و پیروان امام تا حدودی از بین رفت.

شریعتی، آزادی، انسان و دموکراسی »»» امیرعباس سعیدی‌پور

شریعتی، آزادی، انسان و دموکراسی

امیرعباس سعیدی‌پور؛ تهران، نشر پردیس؛ چاپ اول 1383.

 

امیرعباس سعیدی‌پور؛ تهران، نشر پردیس؛ چاپ اول 1383؛ 370 صفحه رقعی.

نویسنده اذعان می‌دارد که در این نوشتار مبحث سیاسی به منظور پرداختن به زیرساختها و کلیات فکری – فلسفی و اعتقادی در یک مکتب مورد توجه قرار گرفته است. وی معتقد است که با تبیین و تفسیر کلیات یک مکتب یا نظام فکری با فلسفه سیاسی می‌توان به مباحث خرد آن پرداخت و الگو و رهنمودهای رفتاری عملکردهای سیاسی – اجتماعی را استنباط کرد. در نتیجه در این نوشتار به طرح این موضوع می پردازد.

باب فلسفه سیاسی اسلام را در قلمرو اسلام‌شناسی شریعتی می‌جوید پس از آن در «جامعه‌شناسی سیاسی امت و امامت» و «شیعه یک حزب تمام» و نیز «خودسازی انقلابی» و در نوشته‌های دیگر همچون وصایت و شوری طرح کلی و اولیه فلسفه سیاسی اسلام را می‌یابد.

او می‌کوشد که از این طریق به طرح مسائل بسیاری که در قلمرو بحث اسلامی مطرح‌اند بپردازد. مسائلی همچون توحید، آزادی، حدود و حکمت آن، برابری انسانی و ریشه و تبیین آن، برادری، هدایت و امت و ....

کتاب شامل سه بخش است بخش اول خود شاملِ مدخل، در انگیزه تألیف و طرح فلسفه سیاسی است.

بخش دوم شامل ده فصل به ترتیب ریشه‌ها و زمینه‌ها؛ توضیحی بر علوم سیاسی و فلسفه سیاسی؛ نوشته‌های اولیه؛ مذهب چیست؛ انسان در اندیشه شریعتی؛ ایدئولوژی و انسان؛ مسأله برابری؛ مسأله آزادی؛ انسان‌شناسی شریعتی؛ نگرشی بر نوشته‌های پس از زندان، حاصل سخن.

بخش سوم (پیوست‌ها) شامل است بر: قلمرو؛ وصایت و شوری؛ علی چه می‌خواست؛ مردم و خدا، گفتاری در (مردان حقیر در سیاست)؛ اساس و حقیقت سلطنت (در انقلاب مشروطیت).

دیدگاه چهارم و سخنگوی آن دکتر علی شریعتی »»» دکتر حسن توانائیان‌فرد

دیدگاه چهارم و سخنگوی آن دکتر علی شریعتی

دکتر حسن توانائیان‌فرد؛ تهران، انتشارات چاپخش؛ چاپ اول 1379.

 

دکتر حسن توانائیان‌فرد؛ تهران، انتشارات چاپخش؛ چاپ اول 1379؛ 157 صفحه رقعی.

نویسنده می‌کوشد چهار دیدگاه اقتصادی پس از انقلاب در ایران در دو دوره یکی 1365 و دیگری 1378 مورد نقد و بررسی قرار دهد. دوره اول دیدگاه‌های اقتصادی با توجه به جهان دو قطبی سرمایه‌داری و سوسیالیسم به این شکل آمده است: 1- سرمایه‌داری اسلامی 2-سوسیالیسم 3- اقتصاد میانه 4- اقتصاد مستقل اسلامی. و در دوره دوم با توجه به سقوط دولت شوروی و به حاشیه رانده شدن سوسیالیسم چهار دیدگاه اقتصادی اسلامی پیشین تغییر یافته و به شرح زیر آورده می‌شود: 1- سرمایه داری اسلامی که مبلغ آن جناح راست حوزه علمیه قم است. 2- سرمایه‌داری غربی، ایدئولوگ آن دکتر عبدالکریم سروش. 3- دیدگاه میانه، ایدئولوگ آن سیدعبدالرسول حجازی. 4- دیدگاه مستقل از دکتر شریعتی.

نویسنده با طرح دیدگاه های مختلف از اقتصاد اسلامی به نقد و بررسی هر کدام پرداخته و نقاط ضعف آنها را که به عدم کارایی و ایجاد بی‌ثباتی و بی‌عدالتی در جامعه منجر می‌شود را نتیجه گرفته در نهایت با طرح دیدگاه مستقل اقتصادی به تأیید آن می‌پرازد. وی با ارائه مطالب اقتصادی دکتر شریعتی نمونه‌ای از برداشت‌های اقتصادی دیدگاه مستقل به نمایش می‌گذارد.

از سلسله عکس های شریعتی در میان مردم »»» پیرمردی دستفروش در رشت

پیرمردی دستفروش در رشت ...

شریعتی در جهان »»» ترجمه‌ی حمید احمدی

شریعتی در جهان

نقش دکتر علی شریعتی در بیدارگری اسلامی از دیدگاه اندیشمندان و محققان خارجی - ترجمه‌ی حمید احمدی؛ تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار؛ چاپ اول 1365.

 

نقش دکتر علی شریعتی در بیدارگری اسلامی از دیدگاه اندیشمندان و محققان خارجی

تدوین و ترجمه: حمید احمدی؛ تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار؛ چاپ اول 1365. چاپ پنجم 1380، 327 صفحه رقعی.

 

به دنبال موج بیداری در جهان اسلام متفکرین اسلامی از مرزهای جغرافیایی موطن خود عبور کرده و اقبالی جهانی یافتند از جمله این متفکرین دکتر شریعتی است. کتاب می‌کوشد نظریات محققان اسلامی و ایران‌شناسان را پیرامون شریعتی و نقش وی در تجدید حیات‌طلبی اسلامی گرد آورد. نویسنده اذعان می‌دارد که نوشته‌های گرد آمده از نویسندگان به معنای تأیید نظریات آنها نیست.

عناوین مقالات و اسم نویسنده به ترتیب ذیل است:

- طرح یک زندگی / غ. ع. ت.

- حیات و اندیشه‌های دکتر علی شریعتی /  ا.ح.ح. عبیدی.

- علی شریعتی، ایدئولوگ انقلابی ایران / عبدالعزیز ساشه دینا.

- شریعتی، متفکر انقلابی شیعه / یان ریشار.

- تفکر اجتماعی شریعتی / شاهرخ اخوی.

- غرب‌زدگی در ایران از دیدگاه صمد بهرنگی، جلال آل‌احمد و علی شریعتی/ براد هانسن.

- شریعتی معلم رادیکالیسم اسلامی در ایران /  نوشته: دکتر حمید عنایت؛ ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی.

- اسلام به عنوان یک ایدئولوژی (تفکرات دکتر علی شریعتی) / نوشته: حامد الگار؛ ترجمه: مرتضی اسعدی، حسن چیذری.

- شریعتی و تئوری بازگشت به خویشتن / نوشته: دکتر ابراهیم دسوقی شتا (استاد زبان‌های شرقی دانشگاه قاهره).

- علی شریعتی معلم انقلاب / سروش عرفانی.

- میراث ابوالاعلی مودودی و دکتر علی شریعتی / مریل وین داویس.

- شیعه در سیاست معاصر ایران (نقش دکتر علی شریعتی) / منگل بیات فیلیپ.

- فاطمه به عنوان یک الگوی در آثار علی شریعتی / مارسیا. ک. هرمانسن.

- شریعتی، فرانتس فانون انقلاب اسلامی / ارواند ابراهامیان.

- شریعتی، شهید جنبش‌های رهایی‌بخش / منیر شفق.

- شریعتی و آفریقا.

- شریعتی و مطبوعات جهان.

نگاهی دوباره به مبانی فلسفه سیاسی شریعتی یا تأملی بر پارادوکس دموکراسی متعهد »»» بیژن عبدالکریمی

نگاهی دوباره به مبانی فلسفه سیاسی شریعتی

یا تأملی بر پارادوکس دموکراسی متعهد - بیژن عبدالکریمی؛ تهران، ناشر: مؤلف؛ چاپ اول 1370.

 

یا تأملی بر پارادوکس دموکراسی متعهد

بیژن عبدالکریمی؛ تهران، ناشر: مؤلف؛ چاپ اول 1370؛ 317 صفحه رقعی.

در این نوشتار نویسنده به مبانی فلسفه سیاسی شریعتی می‌پردازد. در این راستا دموکراسی متعهد را در مقابل دو دیدگاه سیاسی لیبرالیسم و سوسیالیسم مورد توجه قرار می‌دهد. وی اذعان می‌دارد که شریعتی یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان سیاسی فرهنگ اسلامی است که توانسته نگرش نوینی در تفکر اجتماعی و فلسفه سیاسی بر اساس جوهر اندیشه دینی به عمیق‌ترین شکل و فرمالیستی‌ترین معنا ارائه دهد. زیرا که او منتقد لیبرالیسم و مدافعان آن همچون پوپر، آیزایا برلین، هایک و دیگران است و از سوی دیگر نیز جدای از جنبش‌های مارکسیستی، لنینیستی و نئومارکسیسم و حتی سوسیال دموکرات‌ها است و نیز منتقد آنها. شریعتی با تکیه بر جوهر اندیشه دینی فلسفه سیاسی خود را شکل می‌دهد که او را از این بابت هم‌ردیف متفکرانی همچون کی‌یرکه‌گارد و یا رنه گنون می‌توان دانست.

نویسنده منشأ قدرت سیاسی و نحوه توزیع آن را از دیدگاه شریعتی مبتنی بر فلسفه امامت می‌داند و فلسفه سیاسی وی را مبتنی بر دموکراسی متعهد.

این نوشتار به نقل از نویسنده چند هدف را دنبال می‌کند.

- ارائه شخصیت شریعتی به عنوان یک فیلسوف سیاسی.

- نشان دادن ساختار نظام سیاسی، منشأ قدرت و حاکمیت و نحوه توزیع آن در فلسفه سیاسی شریعتی، با بیانی توصیفی و تا حدی تبیینی و روشنگرانه.

- نظام و هندسه بخشیدن به اجزاء و مقولات گوناگون در اندیشه‌های شریعتی در چارچوب بحث از منشأ حاکمیت و توریع قدرت سیاسی.

- تأمل و بررسی مقوله یاد شده – منشأ ساختار توزیع قدرت سیاسی در اندیشه شریعتی به همراه طرح و معضلات و پرسش‌های نسل امروزین.

- بحث پیرامون پاره‌ای از پیامدها و لوازمات اصول و مبانی تفکر شریعتی.

- تلاش مقدماتی نه چندان کامل برای فهم مرزبندی‌ها و تمایزات فلسفه سیاسی شریعتی در قلمرو بحث از منشأ و توزیع قدرت سیاسی با دیگر اندیشه‌های دینی و فلسفه‌های سیاسی.

- تلاش برای ارائه پاسخی برای حل پارادوکس دموکراسی متعهد.

شریعتی در دانشگاه مشهد »»» ناصر آملی

شریعتی در دانشگاه مشهد

به کوشش: ناصر آملی؛ مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد؛ چاپ اول 1379.

 

به کوشش: ناصر آملی؛ مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد؛ چاپ اول 1379؛ 166صفحه رقعی.

 

دانشگاه فردوسی مشهد با همکاری معاونت فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری و به کمک جهاد دانشگاهی به برگزاری «همایش بازشناسی اندیشه‌های دکتر شریعتی» اقدام نمود که ماحصل آن انتشار چهار کتاب است با نام‌های 1) جایگاه علم و روش در اندیشه دکتر شریعتی 2) شریعتی در دانشگاه مشهد 3) فهرست توصیفی آثار دکتر شریعتی 4) نمایشنامه دردِ بودن.

بخش عمده کتاب به بیوگرافی شریعتی پرداخته است. قسمتی از آن وام‌گرفته از کتاب «طرحی از یک زندگی» است و قسمتی دیگر برگرفته از خاطرات شاگردان و همکاران وی. از شاگردان دکتر محمدمهدی ناصح استاد دانشگاه ادبیات و علوم انسانی مشهد؛ دکتر نقی لطفی استاد تاریخ دانشگاه مشهد؛ دکتر سیدحسین فاطمی، استاد ادبیات دانشگاه مشهد؛ آقای امینی از شاگردان شریعتی و مسئول انتشارات کتاب‌های علمی-دانشگاهی مشهد آقای پوربابک دانشجوی دانشکده علوم و....

نویسنده در بخشی دیگر به دو خاطره متضاد از حضور شریعتی در دانشگاه مشهد پرداخته که شامل خاطرات دکتر متینی و دکتر رضا قنادان است.

هابرماس، دین، و عرصه‌ی عمومی: جهان‌بینی‌های مذهبی و سکولار در تفکر اروپایی و ایرانی

هابرماس، دین، و عرصه‌ی عمومی: جهان‌بینی‌های مذهبی و سکولار در تفکر اروپایی و ایرانی

Bahram, M., 2012. Habermas, Religion and Public Life: Religious and Secular Worldviews in
European and Iranian Thought. London: London Academy of Iranian Studies

معصومه بهرام، نویسنده، در مقدمه‌ی کتاب آورده است: «برای درک ریشه‌ها و تغییرات اندیشه‌ی هابرماس در مورد دین، نوشته‌های علی شریعتی، جامعه‌شناس و فعال سیاسی ایرانی، را مرور کردم تا به کمکِ آن ارزش و محدودیت‌های کار هابرماس روشن شود. نحوه‌ی برخورد یک روشنفکر ایرانی در مورد مواجهه‌ی سنت و مدرنیته ارزش خاصی دارد چراکه بحث‌های حول و حوش مذهب و مدرنیته را گسترش می‌دهد، مرکز توجهش را به فراتر از مرزهای اروپا و سکولاریسم تاریخِ مسیحیت می‌برد، و آن را در بستر جهانی بررسی می‌کند که در آن اسلام اهمیت زیادی دارد.»

در عین حال نویسنده دیالوگی میان‌فرهنگی بین هابرماس با روشنفکران ایرانی در جریان می‌بیند که آن را در فصلی جدا مطرح کرده است و به تفصیل به مقایسه‌ی دیدگاه‌های هابرماس و شریعتی در مورد دین و سکولاریسم پرداخته است.

پیغام زخم »»» پرویز خرسند

پیغام زخم

نویسنده: پرویز خرسند؛ تهران؛ نشر: نقطه؛ چاپ، اول 1373.

 

نویسنده: پرویز خرسند؛ تهران؛ نشر: نقطه؛ چاپ، اول 1373؛214 صفحه رقعی.

کتاب مجموعه‌ای است از نثر و نظم ادبی در باره‌ی شریعتی با عناوینی همچون: آب نه تشنگی، هابیل و قابیل، چله‌ی ‌درد، در هجای خون و.... این مجموعه چهارده عنوان ادبی را در بر می‌گیرد.

ده مقاله در جامعه‌شناسی دینی و فلسفه تاریخ »»» دکتر غلامعباس توسلی

ده مقاله در جامعه‌شناسی دینی و فلسفه تاریخ

نویسنده: دکتر غلامعباس توسلی؛ تهران؛ نشر: انتشارات قلم؛ چاپ اول 1369.

 

با تأملی در زندگی و اندیشه دکتر علی شریعتی

نویسنده: دکتر غلامعباس توسلی؛ تهران؛ نشر: انتشارات قلم؛ چاپ اول 1369؛ 283 صفحه رقعی.

 

کتاب مجموعه‌ای است از مقالات که به‌صورت سخنرانی یا مقاله در جمع دانشجویان یا به مناسبت سالگرد شهادت ارائه شده است.

این مقالات به نحوی به شیوه کار و مشی شریعتی عنایت دارد. اولین مقاله به شرح مختصری از زندگی و شهادت شریعتی می‌پردازد. مقالات بعدی با نقش دکتر به عنوان آغازگر انقلاب فرهنگی شروع شده است و با نگاه علمی او به تاریخ و ساخت نمادهایی همچون نهضت، نهاد و دگرگونی‌های اجتماعی و... ادامه می‌یابد. در پایان با مقاله‌ای تحت عنوان «جایگاه استاد شریعتی در تاریخ معاصر» به مناسبت سالگرد وفات وی خاتمه یافته است.

فصل دوم کتاب شامل سخنرانی‌هایی است که به دین، جامعه و فلسفه تاریخ می‌پردازد. آخرین مقاله بحثی است در باب مدینه فاضله بونصر فارابی که در مجمع بزرگذاشت آن حکیم در دمشق ارائه شده است.

درآمدی بر انسانگرایی علی شریعتی سیدنورالحق کاوش

درآمدی بر انسانگرایی علی شریعتی

سیدنورالحق کاوش؛ آلمان: نشر نیما؛ چاپ دوم سپتامبر 2002 (1381).

نویسنده: سیدنورالحق کاوش؛ آلمان: نشر نیما؛ {چاپ اول آپریل 2000} چاپ دوم سپتامبر 2002؛ 135 صفحه رقعی.

 

کتاب پژوهشی است شامل مقدمه و دو بخش و هشت فصل و در نهایت نتیجه‌گیری. این مجموعه از یک توالی منطقی برخوردار است که به سیر تاریخی فلسفه انسانگرایی علی شریعتی توجه دارد.

بخش اول با عنوان «سیر تاریخی انسانگرایی» شامل چهار فصل است که سیر تاریخی و فراز و فرود تفکر فلسفی انسانگرایی را با عناوین زیر مورد بررسی قرار می‌دهد: «طلایه های انسانگرایی در یونان و روم باستان»، «زایش دوباره انسانگرایی در عهد رنساس»، «رویکردهای قرون جدید در انسانگرایی»، و «انسانگرایی در دوره معاصر».

بخش دوم با عنوان «انسانگرایی علی شریعتی» شامل چهار فصل است که به معرفی شخصیت وی و منابع او در انسانگرایی و نیز تحقیقات و تفکراتش در مورد انسان می‌پردازد.

جایگاه علم و روش در اندیشه دکتر شریعتی »»» محمدعلی ذکریایی

جایگاه علم و روش در اندیشه دکتر شریعتی

محمدعلی ذکریایی؛ مشهد: نشر جهاد دانشگاهی مشهد؛ چاپ اول 1379.

 نویسنده: محمدعلی ذکریایی؛ مشهد: نشر جهاد دانشگاهی مشهد؛ چاپ اول 1379؛ 248 صفحه رقعی.

کتاب حاضر کوششی است جهت ارائه علم‌شناسی و روش‌شناسی از دیدگاه شریعتی. نویسنده معتقد است که طرح روش شناخت اسلام و متدولوژی علم توسط شریعتی توجه بسیاری از روشنفکرن، پژوهشگران و شخصیتهای دینی را به این موضوع مهم معطوف کرده است.

ویژگی‌های این کتاب به نقل از نویسنده در پیش‌گفتار چنین است:

1- مجموعه این دفتر، پژوهشگران را از مراجعه به مجموعه آثار دیگران به صورت موضوعی پیرامون علم‌شناسی و روش‌شناسی بی‌نیاز می‌کند.

2- در کنار مطالب ارائه شده لازم است برای مطالعه بیشتر به مجموعه آثار زیر مراجعه شود:

اسلام‌شناسی  16،17،18

روش‌شناخت اسلام   28

اسلام شناسی   30

ویژگیهای قرون جدید  31

متدولوژی علم   31

3- این اثر به عنوان مواد اولیه یک پژوهش در حوزه علم‌شناسی و روش‌شناسی است.

4- این دفتر یک مجموعه تخصصی در حوزه فلسفه علم و روش‌‌شناسی نیست، بلکه در آمدی بر علم‌شناسی و روش‌شناسی به مفهوم عام از منظر مرحوم شریعتی است.

از فراسوی مرزها حمید احمدی

از فراسوی مرزها

حمید احمدی؛ تهران، نشر: قصیده سرا؛ چاپ اول 1383

 

بازتاب جهانی اندیشه‌های دکتر شریعتی

نویسنده: دکتر حمید احمدی؛ تهران، نشر: قصیده سرا؛ چاپ اول 1383؛ 213 صفحه رقعی.

کتاب حاضر مجموعه مقالاتی است در باب شریعتی از پژوهشگران غیرایرانی خارج از کشور. نویسنده معتقد است که در میان چهره‌های فکری یا سیاسی ایران معاصر در مورد شریعتی بیش از سایرین پژوهش شده است. این پژوهش‌ها اکثراً از سوی اساتید و دانشجویان به صورت پایان‌نامه ارشد و یا دکترا و یا غیردانشگاهی همچون روزنامه‌نگاران پژوهشگران مسائل اجتماعی و فکری دنیای ایرانی و جهان اسلام تألیف شده است.

ماهیت این پژوهش‌ها از چند جنبه قابل توجه است:

1- پژوهش‌های مربوط به نقش شریعتی در تجدید حیات کلی اسلامی در ایران.

2- نوشته‌های مربوط به تأثیر اندیشه‌ها و آثار شریعتی در جامعه ایرانی و تحولات انقلاب ایران.

3- آثار مربوط به تأثیر آراء و اندیشه‌های شریعتی در رستاخیز فکری یا سیاسی در جهان اسلام و کشورهای گوناگون مسلمان.

4- پژوهش‌های که در آن دیدگاه‌های علی شریعتی را درباره مسائل اجتماعی-سیاسی معاصر مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند.

پنج مقاله مندرج در کتاب نمونه‌ایست از آن پژوهش‌ها: «علی شریعتی: معلم، مبلغ و عصیانگر/ علی رهنما»، «روحانیت شیعه و علی شریعتی/ ف‌.حامد؛ ترجمه دکتر مسعود مرادی»، «روشنفکر، اسلام و نوسازی در اندیشه‌های هیکل و شریعتی/ چارلز دی. اسمیت؛ ترجمه دکتر حمید احمدی»، «علی شریعتی و حقوق بشر/ آنتون وسلز؛ ترجمه محمدحسین حافظیان»، «مفهوم عدالت اجتماعی در اندیشه دکتر علی شریعتی/ رانویگ اسکافتلند؛ ترجمه احمد محقر».

سه شریعتی در آیینه ذهن ما »»» رضا علیجانی

سه شریعتی در آیینه ذهن ما

رضا علیجانی؛ تهران، انتشارات قلم؛ چاپ اول 1389.

 

اسلام‌گرایی انقلابی، متفکر مصلح، رند عارف

نویسنده: رضا علیجانی؛ تهران، انتشارات قلم؛ چاپ اول 1389؛ 48 صفحه پالتویی.

کتاب حاضر در واقع نگاهی است به سه خوانش از شریعتی که مخاطبان به شکل هرمنوتیک به آن دست یافته‌اند. نویسنده در ابتدا با پرداختن به سه چهره شریعتی با عناوینی شامل اسلامگرایی انقلابی، متفکر مصلح، رند عارف، اذعان دارد که این سه چهره همواره با برخی از چالش‌های فکری–ذهنی و چالش‌های درونی–وجودی در او همراه بوده است.

نویسنده در نتیجه‌گیری درک واقعی از شریعتی را با شناخت سه بعد از اندیشه وی یعنی عشق، اندیشه و عصیان در کنار هم قابل دستیابی می‌داند.

اندیشه در مرز »»» حاتم قادری

اندیشه در مرز

حاتم قادری؛ تهران ؛ نشر نگاه معاصر؛ چاپ اول 1387.

نویسنده: حاتم قادری؛ تهران ؛ نشر: نگاه معاصر؛ چاپ اول 1387؛ 294 صفحه رقعی.

کتاب حاضر مجموعه‌ای است از مقالات و سخنرانی‌های نویسنده که در سه بخش تهیه شده است بخش اول: اندیشه شیعی و دموکراسی؛ دموکراسی و اندیشه شیعی؛ شیعه و مردم سالاری دینی؛ امر اجتماعی ـ وحی اجتماعی؛ تأملی در باب نسبت دموکراسی و ادیان کلاسیک؛ صدای مردم صدای خداست.

بخش دوم: خرابات و محراب

بخش سوم: طرحواره‌ای برای فهم مصدق؛ شریعتی: رمانتیسم و ایدئولوژی؛ شریعتی: در چشم و دل من؛ جلال: اُدیسه هویت؛ پارادوکس جنبش دانشجویی.

چهار پرسش از دوستداران و منتقدان شریعتی »»» رضا علیجانی

چهار پرسش از دوستداران و منتقدان شریعتی

رضا علیجانی؛ تهران، نشر قلم؛ چاپ اول: 1388.

 

واکاوی نظریه امت و امامت دکتر شریعتی

نویسنده: رضا علیجانی؛ تهران، نشر قلم؛ چاپ اول: 1388؛ 46 صفحه پالتویی.

کتاب حاضر متن سخنرانی است که به مناسبت سالگرد شریعتی در سال 1385 در حسینیه ارشاد ایراد شده است. در متن می‌خوانیم که ضرورت بازاندیشی انتقادی و فرارونده در آرای شریعتی در کنار باور به هسته سخت تفکر شریعتی حس می‌شود. به این شکل می‌توان به راه‌های ناتمام و نیز اصلاح آرای شریعتی پرداخت. نویسنده به بازبینی و نقد بحث «امت و امامت» می‌پردازد.

دکتر شریعتی جستجوگری در مسیر «شدن» »»»سیدمحمد حسینی‌بهشتی

دکتر شریعتی جستجوگری در مسیر «شدن»

سیدمحمد حسینی‌بهشتی؛ تهران، نشر بقعه؛ چاپ دوم 1378.

 

نویسنده: سیدمحمد حسینی‌بهشتی؛ تهران، نشر بقعه؛ چاپ دوم 1378؛ صفحه 109رقعی.

در کتاب حاضر نویسنده می‌کوشد که تصویری علمی و منصفانه از شریعتی ارائه دهد. بیش از همه آنچه ناشر (بنیاد نشر آثار شهید بهشتی) را به نشر این اثر تشویق کرده است شیوه بحث در بخش‌های مختلف این کتاب به ویژه در بخش دوم آن است که به نقل از ناشر  رعایت صراحت و صلابت همراه با احترام و حفظ حرمت اشخاص درآمیخته به نقد و بررسی علمی و موازین اخلاقی همراه با ایجاز و وسواس و متکی به اسناد از سوی دکتر بهشتی است.

کتاب شامل سه بخش است: بخش اول آن به سخنرانی دکتر بهشتی اختصاص دارد که در تاریخ 29 خرداد 1359 در دانشکده نفت آبادان ایراد کرده است؛ بخش دوم کتاب پاسخی است به ایرادات آیت‌الله مصباح بر آثار شریعتی به‌ویژه مسئله خاتمیت؛ و بخش سوم شامل دو مصاحبه از دکتر بهشتی است که در واقع پاسخی است به پرسش‌هایی درباره‌ی شریعتی و آراء او.

شریعتی از نگاه 3 نسل»»»»میثم محمدی

شریعتی از نگاه 3 نسل

میثم محمدی؛ قم، ناشر: قلم نو؛ چاپ اول 1385.

 

گردآورنده: میثم محمدی؛ قم، ناشر: قلم نو؛ چاپ اول 1385؛ 240صفحه رقعی

کتاب مجموعه‌ای است از سه گفتار که گردآورنده به منظور ارائه دو تصویر متفاوت از شریعتی به جمع‌آوری آنها پرداخته است. در تصویر اول کتاب می‌کوشد انعکاس نگاه سه نسل متفاوت به شریعتی را به نمایش بگذارد. تصویر دومْ بازتاب بخشی از اندیشه اوست.

سه فصل کتاب حاصل گفت‌وگوی علی محمدی (پدر میثم محمدی) با سه شخصیت است: استاد محمدتقی شریعتی؛ استاد سیدغلامرضا سعیدی؛ و سوسن شریعتی.

شریعتی؛معلم پرسش‌گری و عصیان! م. شمیم

شریعتی؛معلم پرسش‌گری و عصیان! م. شمیم

معلم من به من آموخت متاثر آموزه‌های گفتمان رسمی و دیکته شده نباشم. بیاندیشم و تسلیم نباشم. به من آموخت آجری تازه‌ای بر دیوار پوسیده‌ی افکار و القائاتی که از آن استحمار و استبداد و خودکامگی بالا می‌روند؛قرار ندهم و آن‌را فرو بریزیم.
بزرگترین درسی که به ما آموخت این است که:همیشه منتقد وضع موجود باشیم!

…بعد کودتای ننگین بیست‌و‌هشت مرداد آن‌چه برای جامعه ماند سرخوردگی و خشم و نفرت درونی بود. مردم از خود می پرسیدند چرا؟ ریشه‌های سرانجام کودتا را نمی‌توان صرفا در کنش‌ها و واکنش‌ها دید. دهه‌ی‌سی به بازیابی و بازخوانی درونی این مهم گذشت.

اما برای رسیدن به ریشه‌ی این مصائب راه طولانی پیش‌رو بود. جامعه‌ی ایرانی یک جامعه‌ی سنتی در مسیر تجدد بود اما هنوز بسیاری از مفاهیم برای مردم نا آشنا و بی‌مصرف بود.دمکراسی، مدنیت، قانون و…ارزش بایسته‌ای در جامعه نداشت. جامعه در جهل مرکبی دست‌و‌پا می‌زد که نیاز به روشنگری و آگاهی‌بخشی از هردرمانی واجب‌تر می نمود. مردم ایران پشتوانه‌ی مذهبی را برای خود کافی می‌دیدند وهمه ی پاسخ‌ها را در آن.

اگر در یک کنش جمعی‌ ـ اجتماعی روحانیون و مراجع همراه بودند با آن همراهی می‌کردند، درغیر این صورت لامذهبی انگ ساده‌ای بود که می‌شد به هر حرکتی سنجاق کرد ومردم را از آن دور داشت. دهه‌ی سی‌ـ‌چهل روشنفکری پا می‌گرفت و پیشتر خود را در حوزه فرهنگ و ادب و هنر نشان داده‌بود. اما عامه مردم را نمی‌شد (در آن مقطع)با جریان‌های روشنفکری هنری و ادبی به جایی رساند و آن ها را به غفلت هاشان  آگاه ساخت آن هم در جامعه‌ای که اندیشیدن کار سختی بود. جریان‌های فکری چپ زودتر از هر کسی به این مهم پی بردند و به سراغ مفاهیم عام تر رفته و حتی با نزدیکی به برخی هنرمندان عامی سعی کردند پیوند هایی با بخش‌های فراموش شده‌ی جامعه ایجاد کنند و از طرفی شعارهای زیبا و دلنشین این جریان برای طیف تحصیل‌کرده نیز جذابیت‌های وافری داشت.

جریانان‌های مذهبی هنوزنتوانسته بودن به خوبی با تحصیل کرده‌های جامعه ارتباط برقرار کنند و از طرفی مذهبی‌های دانشگاه‌ها و مراکز علمی در محاق بودند. امکان این که تنها با منابری که روحانیون در آن حرف‌ها و خطبه‌های بی خاصیت می خواندند و چه بسا با خرافات و …آجین شده بود، نمی‌شد جوانان جامعه را به خوبی به این مسیر رهنمون کرد . بعد از شکل گیری گروه‌های مبارز مسلح و ضعف‌های ایدئولوژیکی که بعدها دامن یکی از این گروهای مسلح را گرفت نیاز به یک نقشه‌ی راه فکری احساس می‌شد. قدم‌هایی برداشته‌شده‌بود و اما کافی نبود. حسیینه‌ی‌ارشاد یکی از این مراکز بوده که برای پاسخ به شبه هات نسل جوان مذهبی دایر گشت.

یک معلم در این حسینیه خوش درخشید. طیف‌های متفاوت را به خود و سخنان خود جذب کرد. او توانست بسیاری از جوانان را از دام مارکسیسم نجات دهد و از سویی منتقد جدی اسلام سنتی خرافی و… بود و از سویی تمام اندیشه های غربی را دربست قبول نداشت.

دکتر علی شریعتی همان معلمی بود که جامعه به او نیاز داشت. معلمی که توانست حتی با عوام جامعه نیز ارتباط بگیرد و از طریق دانشجویان و جوانان حرف‌های خود را به گوش عامه مردم برساند.او هدف درستی را مشخص کرد. فرهنگ غالب ایرانی متاثر از دین و مذهب بود و تنها راه اصلاح این جامعه (و هنوز هم) اصلاح فرهنگ دینی مردم بود. او شجاعت شک به باورها را به نسل نوپا داد و پرسیدن را به آنان آموخت و این که رو‌به‌روی هر حرفی بگویند چرا؟چگونه؟ به بودن یا نبودن اکتفا نکرد و از نسل تازه خواست که چگونگی این بودن هم برایشان مهم باشد. به این نسل گفت اگر می خواهید کاری عملی انجام دهید قبل از آن بدانید که به چه چیزی می‌خواهید عمل کنید. او آموزگار عصیان علیه خود و باورها‌ی خود بود. و نسلی که علیه خود و باور‌هایش عصیان کند می‌تواند بر هر چیزی شورش کند. امر مهمی که حکومت به آن وقوف پیدا کرد و مانع شنیدن صدای معلم به گوش شاگردانش شد. بلند‌گو‌های مدرسه‌اش را خاموش و او را به تبعیدی بی‌برگشت ناچار! دکتر علی شریعتی قبل از هر چیزی به همه‌ی ما آموخت به هر امری که به درستی آن اصمینان داریم شک کنیم و بپرسم. به ما آموخت بره‌ی رام هر هی‌هی‌ای نباشیم و راه خود را پیدا کنیم.

دهه‌ی چهل تا هفتاد را می‌بایست دهه شریعتی و نسلی دانست که تحت تاثیر اندیشه ها و آثار او بوده‌اند. معلمی که به‌هیچ عنوان نمی‌توان از کنارش به ساده‌گی گذشت و ا و را نادیده گرفت. مهمی که حتی دشمنان‌اش به خوبی می‌دانند. این که آیا معلم ما پرسش‌های درستی مطرح کرد و یا این‌که پاسخ‌های مناسبی هم برایش داشت بحث دیگری است. این که تا چه زمان آن پرسش‌ها و پاسخ‌ها برای جامعه ایران لازم و کافی است را می‌بایست متخصصین امر تبیین کنند. اما برای نگارنده این سطور همه چیز با دکتر علی شریعتی آغاز شد. این که افق‌های تازه‌ای پیش چشم خود دیدم و در مسیر تازه‌ای از زندگی قرارگرفتم را مرهون و مدیون دکتر علی شریعتی هستم. اما بنا ندارم در آثار او و پرسش‌هایش بمانم. قطعا امروز اگر زنده می بود خودش اولین کسی بود که اندیشه هایش را در ترازوی نقد قرار می‌داد. به خصوص بعد از این که می‌دید برخی با سو استفاده از افکارش و طبعات برخی گفته‌هایش سمت و سوی جریان‌های فکری جامعه به کدام وادی است.

و اکنون نسلی که در دهه هشتاد و نود معلم تازه‌ای می خواهد. معلمی که تنها نفس اندیشه‌های شریعتی را با خود داشته‌ باشد.((عصیان و پرسش‌گری)). حال در این ظرف چه می ریزد به زمان حال بستگی دارد.

معلم من به من آموخت متاثر آموزه‌های گفتمان رسمی و دیکته شده نباشم. بیاندیشم و تسلیم نباشم. به من آموخت آجری تازه‌ای بر دیوار پوسیده‌ی افکار و القائاتی که از آن استحمار و استبداد و خودکامگی بالا می‌روند؛قرار ندهم و آن‌را فرو بریزیم.

بزرگترین درسی که به ما آموخت این است که:همیشه منتقد وضع موجود باشیم!

یا حق!

م. شمیم / 11 آذر 1392

مناظره دکتر شریعتی و سهراب سپهری

کفر(گلایه) دکتر شریعتی به خداوند

خدایا کفر نمیگویم،
پریشانم،
چه میخواهی تو از جانم؟!
مرا بی آنکه خود خواهم اسیر زندگی کردی.

خداوندا!
اگر روزی ز عرش خود به زیر آیی
لباس فقر پوشی
غرورت را برای تکه نانی
به زیر پای نامردان بیاندازی
و شب آهسته و خسته
تهی دست و زبان بسته
به سوی خانه باز آیی
زمین و آسمان را کفر میگویی
نمیگویی؟!

خداوندا!
اگر در روز گرما خیز تابستان
تنت بر سایه ی دیوار بگشایی
لبت بر کاسه ی مسی قیر اندود بگذاری
و قدری آن طرفتر
عمارتهای مرمرین بینی
و اعصابت برای سکه ای این سو و آن سو در روان باشد
زمین و آسمان را کفر میگویی
نمیگویی؟!

خداوندا!
اگر روزی بشر گردی
ز حال بندگانت با خبر گردی
پشیمان میشوی از قصه خلقت، از این بودن، از این بدعت.

خداوندا تو مسئولی.
خداوندا تو میدانی که انسان بودن و ماندن
در این دنیا چه دشوار است،
چه رنجی میکشد آنکس که انسان است و از احساس سرشار است …

جواب سهراب سپهری از زبان خدا

منم زیبا
که زیبا بنده ام را دوست میدارم
تو بگشا گوش دل پروردگارت با تو میگوید
ترا در بیکران دنیای تنهایان
رهایت من نخواهم کرد
رها کن غیر من را آشتی کن با خدای خود
تو غیر از من چه میجویی؟
تو با هر کس به غیر از من چه میگویی؟
تو راه بندگی طی کن عزیز من، خدایی خوب میدانم
تو دعوت کن مرا با خود به اشکی، یا خدایی میهمانم کن
که من چشمان اشک آلوده ات را دوست میدارم
طلب کن خالق خود را، بجو ما را تو خواهی یافت
که عاشق میشوی بر ما و عاشق میشوم بر تو که
وصل عاشق و معشوق هم، آهسته میگویم، خدایی عالمی دارد
تویی زیباتر از خورشید زیبایم، تویی والاترین مهمان دنیایم
که دنیا بی تو چیزی چون تو را کم داشت
وقتی تو را من آفریدم بر خودم احسنت میگفتم
مگر آیا کسی هم با خدایش قهر میگردد؟
هزاران توبه ات را گرچه بشکستی؛ ببینم من تو را از درگهم راندم؟
که میترساندت از من؟ رها کن آن خدای دور؟!
آن نامهربان معبود. آن مخلوق خود را
این منم پروردگار مهربانت
خالقت
اینک صدایم کن مرا.

با قطره ی اشکی
به پیش آور دو دست خالی خود را
با زبان بسته ات کاری ندارم
لیک غوغای دل بشکسته ات را من شنیدم
غریب این زمین خاکی ام. آیا عزیزم حاجتی داری؟
بگو جز من کس دیگر نمیفهمد
به نجوایی صدایم کن.

بدان آغوش من باز است
قسم بر عاشقان پاک با ایمان
قسم بر اسبهای خسته در میدان
تو را در بهترین اوقات آوردم
قسم بر عصر روشن، تکیه کن بر من
قسم بر روز، هنگامی که عالم را بگیرد نور
قسم بر اختران روشن اما دور، رهایت من نخواهم کرد
برای درک آغوشم، شروع کن، یک قدم با تو
تمام گامهای مانده اش با من
تو بگشا گوش دل پروردگارت با تو میگوید
ترا در بیکران دنیای تنهایان،
رهایت من نخواهم کرد.

 

انتشار 4 کتاب جدید از آثار شریعتی

انتشار4 کتاب جدید از آثار شریعتی

«آیین ودا و بودا»، «مخروط جامعه‌شناسی فرهنگی»، «نقش انقلابی یاد و یادآوران در تاریخ تشیع» و «روح و بینش شرقی و غربی» از مجموعه کتاب‌های کوچکِ بنیاد فرهنگی شریعتی منتشر شده‌اند.

 

در مقدمه‌ی مجموعه‌ی کتاب‌های کوچک بنیاد، که تا کنون 16 جلد از آن‌ها منتشر شده، آمده است: «امروز شریعتی با طیف جدیدی از مخاطبان روبروست. مخاطبانی جوان که نیازهایی جدید و پرسش‌هایی متفاوت دارند و قطعاً مجال و حوصله‌ی کافی برای مطالعه‌ی سی‌وشش جلد مجموعه آثار را ندارند... شریعتی سال‌هاست که در کانون توجهات، سوءتفاهمات و تحولات سیاسی و اجتماعی و نیز فردی سه نسل قرار داشته و دارد و هر بار به گونه‌ای خوانده شده و فهمیده شده است. حتی اگر نتوان مسئولیت این خوانش‌های گوناگون و گاه متضاد را بر عهده‌ی او گذاشت اما چنین پیداست که او توانسته به‌رغم زمینه و زمانه‌ی متفاوت، مخاطب‌های متفاوتی را نیز در کنار خود بنشاند. کتاب‌هایی که به این منظور در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرد، گزینشی است از میان مجموعه آثار و در اکثر موارد، با همان عنوانی که در زمان حیات شریعتی نشر یافته است. این گزینش‌ها و اولویت‌بندی‌ها از میان متون دیروزی، عمدتاً با در نظر گرفتن دغدغه‌ها و پرسش‌های امروزی خوانندگان جوان شریعتی صورت می‌گیرد؛ با این تلقی که شاید پشت کردن به دیروز، شرط اصلی رفتن به سوی فردا نباشد؛ با این باور که عبور از گذشته به یمن مرور دوباره‌ی آن میسر است. نشاندن پرسش‌های جدید در برابر متن قدیم، شاید مخاطب جدید شریعتی را به پاسخ‌هایی متفاوت راه برد.»

«آیین ودا و بودا» شامل درس‌های نهم و یازدهم از سلسله دروس «تاریخ و شناخت ادیان» است که در سال 1350 در حسینیه‌ی ارشاد ارائه شده است. شریعتی پیش‌شرط اسلام‌شناسی را شناخت و آشنایی هرچند کلی دیگر ادیان می‌داند. هدف از گزینش این دو درس بیش از آنکه نشان دادن اطلاعات گسترده‌ی شریعتی در حوزه‌های متنوع باشد، توجه دادن مخاطب امروز او به این نکته است که در آن سال‌های بحرانی و متشنج سیاسی، پروژه‌ی اصلی فرهنگی شریعتی جز گشودن افق‌های جدید فکری برای مخاطب بحران‌زده‌ی خویش نبوده است.

کتاب «مخروط جامعه‌شناسی فرهنگی» شامل دو دفتر «مخروط جامعه‌شناسی فرهنگی» و نیز «نگاهی به تاریخ فردا» است. دفتر اول که پیش‌تر در مجموعه‌ی آثار 20 به نام «چه باید کرد؟» به چاپ رسیده، سخنرانی شریعتی در دانشکده نفت آبادان بوده است؛ تاریخ آن مشخص نیست و احتمالاً به قبل از سال 50 برمی‌گردد. «نگاهی به تاریخ فردا» نیز در مجموعه آثار 31 زیر عنوان «ویژگی‌های قرون جدید» درج شده و به صورت سخنرانی در حسینیه‌ی ارشاد به تاریخ 20 مهر 1348 ارائه شده است. موضوع مشترک این دو سخنرانی، موقعیت متناقض‌نمای انسان ایرانی مسلمان امروز است که مبتلا به نوعی ناهمزمانی میان تاریخ خود و موقعیت جهانی است.

«روح و بینش شرقی و غربی» شامل دروس چهارم و پنجم از کتاب «تاریخ و شناخت ادیان» است که پیش از این در مجموعه آثار 14 منتشر شده‌اند. «تاریخ و شناخت ادیان» دربرگیرنده‌ی بخشی از سلسله دروس شریعتی است که در سال 1350 در حسینیه ارشاد تهران ارائه شده است.

نقش انقلابی یاد و یادآوران در تاریخ تشیع نام کنفرانسی است که در 21 شهریور 1351 در تالار حسینیه ارشاد توسط شریعتی ایراد شده است. این سخنرانی پیش از چاپ مورد بازبینیِ علی شریعتی قرار گرفته و خود آن را مکمل سخنرانی شهادت می‌داند.این کتاب که پیش‌تر در مجموعه آثار شماره 7 منتشر شده بود، این بار توسط بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی به شکل جداگانه به بازار آمده است.

 

دوازده جلدی که سابقاً از مجموعه کتاب‌های کوچکِ بنیاد فرهنگی شریعتی منتشر شده عبارتند از: «تفسیر سمفونی استقبال در اورلی»، «دریغ‌ها و آرزوها»، «ریشه‌های اقتصادی رنسانس»، «آئین زرتشت»، «مذهب علیه مذهب»، «هنر در انتظار موعود»، «خویش‌گفته‌ها (مونولوگ)»، «ایدئولوژی»، «نگاهی به ویژگی‌های قرون جدید»، «چرا اساطیر روحِ همهٔ تمدن‌های دنیاست؟»، «میعاد با ابراهیم»، «انسان، اسلام و مکتب‌های مغرب‌زمین»، «نقش انقلابی یاد و یادآوران در تاریخ تشیع». 

این کتاب‌ها را می‌توان از کتابفروشی انتشارات چاپخش (واقع در میدان انقلاب تهران، بازارچه‌ی کتاب) تهیه کرد.

دعوت به سخنرانی در تهران و تبریز

دعوت به سخنرانی در تهران و تبریز

موافقت رئیس دانشگاه مشهد با سخنرانی‌های شریعتی در حسینیه ارشاد

موافقت رئیس دانشگاه مشهد با سخنرانی‌های شریعتی در حسینیه ارشاد

دعوت به سخنرانی در هنرسرای عالی بهار ۱۳۵۰.

دعوت به سخنرانی در هنرسرای عالی

بهار ۱۳۵۰.

دعوت به سخنرانی در دانشگاه صنعتی آریامهر پائیز ۱۳۵۰.

دعوت به سخنرانی در دانشگاه صنعتی آریامهر

پائیز ۱۳۵۰.

 

ممانعت از سخنرانی شریعتی در حسینیه ارشاد پائیز ۱۳۵۱.

ممانعت از سخنرانی شریعتی در حسینیه ارشاد

پائیز ۱۳۵۱.

 

دعوت به سخنرانی در پلی‌تکنیک «ماشین در اسارت ماشینیسم»، بهار ۱۳۵۰.

دعوت به سخنرانی در پلی‌تکنیک

«ماشین در اسارت ماشینیسم»، بهار ۱۳۵۰.

دعوت به سخنرانی در مدرسه‌ی عالی علوم تغذیه

دعوت به سخنرانی در مدرسه‌ی عالی علوم تغذیه

دعوت به سخنرانی در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران بهار ۱۳۵۰.

دعوت به سخنرانی در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

بهار ۱۳۵۰.

نامه‌ی مطهری به شریعتی و دعوت برای نوشتنِ مقاله

نامه‌ی مطهری به شریعتی و دعوت برای نوشتنِ مقاله

در سال ۱۳۴۶ مرتضی مطهری برای کتاب «محمد خاتم پیامبران» به تعدادی از اساتید دانشگاه سفارشِ مقاله داد، از جمله به علی شریعتی. تصویرِ دست‌نوشته‌ی نامه ضمیمه شده است.

 

برادر عزیز و دانشمندم جناب آقای دکتر شریعتی
قلب خود شما گواه است که چه اندازه به شما ارادت می‌ورزم و به آینده‌ی شما از نظر روشن کردن نسل جوان به حقایق اسلامی امیدوارم. خداوند امثال شما را فراوان فرماید. انتظار می‌رفت که قبل از مهر سفری به تهران بفرمایید و دوستان و ارادتمندان را دل‌شاد نمائید که متأسفانه این توفیق برای دوستان حاصل نشد. به هر حال ما سعادت، سلامت و موفقیت شما را از خداوند متعال مسئلت داریم. چندی پیش ابوی مکرم حضرت عالی و سرور عزیز ما جناب آقای شریعتی بر حسب تقاضای اینجانب نامه‌ای به حضرت عالی مرقوم داشتند و نوشتند که قرار است به مناسبت چهاردهمین قرن بعثت رسول اکرم (ص) کتابی تألیف شود که از نظر معرفی شخصیت رسول اکرم مفید باشد و تا حد امکان روی آن کار شود. رفقا مجموعاً بیست موضوع برای آن کتاب در نظر گرفتند که البته لیست آن خدمتتان فرستاده خواهد شد.
سه موضوع از آن بیست موضوع مربوط است به تاریخ زندگی آن حضرت از «ولادت تا بعثت» و از «بعثت تا هجرت» و از «هجرت تا وفات». یعنی در سه بخش که بخش اول و دوم را آقای دکتر سیدجعفر شهیدی به عهده گرفتند که البته لیاقت این کار را دارند و بخش سوم را که از دو بخش اول مهم‌تر است برای جنابعالی در نظر گرفتیم و شاید قسمت اصلی کتاب با توجه به نویسندگان مبرز و لایقش همین سه بخش باشد. قهراً بخش سوم مفصل‌تر خواهد بود هرچند که بنا هست که مجموعاً هر بخش از ۳۰، ۴۰ صفحه تجاوز نکند اما به عقیده من، بخش مربوط به حضرتعالی اگر به ۵۰ صفحه هم برسد مانعی ندارد.
...
بنده احتمالاًً تا دو هفته دیگر به مشهد خواهم آمد و پس از یک شب توقف به فریمان خواهم رفت. امیدوارم توفیق زیارت عالی را پیدا کنم. همه دوستان را سلام برسانید.
والسلام و علیکم
مرتضی مطهری، ۴۶/۷/۳۰

شریعتیِ روزنامه‌نگار

شریعتیِ روزنامه‌نگار

دکتر علی شریعتی در دو دهه‌ی 30 و 40 شمسی به صورت پراکنده فعالیتِ روزنامه‌نگاری داشته است.

دکتر علی شریعتی از سال‌های آغازین دهه‌ی 30 (از 19 یا 20 سالگی) فعالیت‌های مطبوعاتی خود را در مشهد آغاز کرد. هنگامی که هنوز دانش‌آموز دانشسرای مشهد بود و زیر سایه‌ی نام پدرش، محمدتقی شریعتی، از مهم‌ترین شخصیت‌های مذهبی و سیاسی شهر بود.

یادداشت‌های شریعتی در روزنامه‌ی خراسان به چاپ می‌رسید؛ یادداشت‌هایی در حوزه‌ی شعر و ادبیات و گهگاه ترجمه. اولین شعرهایش را در همین روزنامه به چاپ رساند. تاریخ تکامل فلسفه و یا مکتب واسطه اسلام را به شکل سلسله مقالاتی برای اولین بار در روزنامه‌ی خراسان به چاپ رساند. با رفتنش به فرانسه فعالیت‌های مطبوعاتی او در روزنامه‌ها اپوزیسیون خارج از کشور ابعاد وسیع‌تر به خود می‌گیرد و سیاسی‌تر می‌شود.

در 5 سال اقامت در فرانسه در روزنامه‌های ایران آزاد (ارگان دانشجویان) و نامه‌ی پارسی (ارگان کنفدراسیون) منظماً قلم می‌زده است. یادداشت‌هایی از جنس سیاست و تاریخ و البته با اسم مستعار شمع.

 

 

پس از بازگشت به ایران شریعتی همچنان در برخی مجلات و جنگ‌ها ادبی و فرهنگی مشهد و تهران حضور دارد. این فعالیت‌ها تا پایان دهه‌ی 40 کمابیش ادامه داشت و با اوج‌گیری فعالیت‌هایش در حسینیه ارشاد به پایان می‌رسد.

 

 

دستنوشته بازگشت به خویش

به این وسیله بخشی از دستنوشته‌های معلم شهید دکتر علی شریعتی بصورت PDF در دسترس دوست‌داران او و محققان گرامی قرار می‌گیرد. در باره این دست‌نوشته‌ها تذکر نکات زیر ضروری است:

1- این نوشته‌ها صرفا برای استفاده غیر مادی و غیرتجاری در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد و هرگونه استفاده مالی و تجاری از آنها ممنوع است.

متاسفانه در سالهای اخیر سودجویی‌های فراوانی از آثار و نام شریعتی صورت گرفته‌ است .پیشتر برخی افراد بصورت غیرقانوی کتابهای او را منتشر می‌کردند. بعدها کتابسازی‌های عجیبی نیز انجام شد. مانند کاری که با تقطیع و جداکردن بخشی از نوشته‌های منتشر شده‌ی شریعتی صورت گرفت و در اقدامی غیراخلاقی منتشر گردید. در این سالها برخی افراد یا نهادها نیز نوارهای سخنرانی شریعتی در کنار مداحی‌هاو مجالس وعظ دیگران، بدون هیچگونه اجازه‌ای از بنیاد و جهت سودجویی منتشر کردند. در سال گذشته اما روندی تازه به این اقدامات اضافه شد و فردی با چاپ و تکثیر برخی از دستنوشته‌های شریعتی که در پایان مجموعه آثار او آمده است بازاری جدید خلق کرد! تاکید می‌کنیم که چنین اقداماتی مورد تایید بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی نیست و این بنیاد حق پیگیری را برای خود محفوظ می‌داند.

2- در کنار اکثر صفحات دستنوشته‌ها شماره‌گذاریهایی شده است که از طرف شهید ما نیست و در زمان تنظیم مجموعه آثار از طرف دفتر تنظیم آثار صورت گرفته است. البته برخی شماره‌گذاریها نیز توسط خود نویسنده انجام شده است که قابل تشخیص است.

3- از جمله نکات جالب توجه در این دستنوشته‌ها خط خوردگی اندک آنهاست. گویی نویسنده هیچگاه به تغییر یا ویرایش مجدد نوشته‌های خود نیازی احساس نمی‌کرده است.

4- زمان نگارش دستنوشته حاضر به اوایل سال 1355 مربوط است. این دستنوشته در کتاب بازگشت [مجموعه آثار 4] منتشر شده است.ما فقط فصل اول این دستنوشته را در اینجا آورده‌ایم.

بنیاد دکتر علی شریعتی

خرداد 1386

برای دانلود بر روی عکس زیر کلیک کنید فایل pdf

دستنوشته بخشی از گفتگوهای تنهایی

به این وسیله بخشی از دستنوشته‌های معلم شهید دکتر علی شریعتی بصورت PDF در دسترس دوست‌داران او و محققان گرامی قرار می‌گیرد. در باره این دست‌نوشته‌ها تذکر نکات زیر ضروری است:

1- این نوشته‌ها صرفا برای استفاده غیر مادی و غیرتجاری در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد و هرگونه استفاده مالی و تجاری از آنها ممنوع است.

متاسفانه در سالهای اخیر سودجویی‌های فراوانی از آثار و نام شریعتی صورت گرفته‌ است .پیشتر برخی افراد بصورت غیرقانوی کتابهای او را منتشر می‌کردند. بعدها کتابسازی‌های عجیبی نیز انجام شد. مانند کاری که با تقطیع و جداکردن بخشی از نوشته‌های منتشر شده‌ی شریعتی صورت گرفت و در اقدامی غیراخلاقی منتشر گردید. در این سالها برخی افراد یا نهادها نیز نوارهای سخنرانی شریعتی در کنار مداحی‌هاو مجالس وعظ دیگران، بدون هیچگونه اجازه‌ای از بنیاد و جهت سودجویی منتشر کردند. در سال گذشته اما روندی تازه به این اقدامات اضافه شد و فردی با چاپ و تکثیر برخی از دستنوشته‌های شریعتی که در پایان مجموعه آثار او آمده است بازاری جدید خلق کرد! تاکید می‌کنیم که چنین اقداماتی مورد تایید بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی نیست و این بنیاد حق پیگیری را برای خود محفوظ می‌داند.

2- در کنار اکثر صفحات دستنوشته‌ها شماره‌گذاریهایی شده است که از طرف شهید ما نیست و در زمان تنظیم مجموعه آثار از طرف دفتر تنظیم آثار صورت گرفته است. البته برخی شماره‌گذاریها نیز توسط خود نویسنده انجام شده است که قابل تشخیص است.

3- از جمله نکات جالب توجه در این دستنوشته‌ها خط خوردگی اندک آنهاست. گویی نویسنده هیچگاه به تغییر یا ویرایش مجدد نوشته‌های خود نیازی احساس نمی‌کرده است.

4- زمان نگارش دستنوشته حاضر به سالهای 1346 تا 1349 مربوط است. این دستنوشته در کتاب گفتگوهای تنهایی [مجموعه آثار 33] منتشر شده است.

بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی

خرداد 1386

برای دانلود بر روی عکس زیر کلیک کنید فایلpdf